بررسی صنعت سیمان-قسمت سوم-کشورهای منطقه

بررسی وضعیت صنعت سیمان در کشورهای منطقه

در این بخش به بررسی وضعیت صنعت سیمان در کشورهای منطقه پرداخته می شود. به این منظور کشورها به دو دسته کشورهای همسایه و آسیای مرکزی و خاور دور تقسیم می شوند. سعی می شود نکات مهم در هر کشور بیان شود. 1.کشورهای همسایه

1.1. عراق

عراق اصلی ترین مشتری خارجی سیمان ایران است. این کشور سه جنگ ویرانگر را از سر گذرانده و هم‌اکنون شدیدا در پی آن است که با استفاده از ذخایر عظیم نفت خود به فصل جدیدی از توسعه و بازسازی پا بگذارد. حجم ذخایر نفتی عراق در حدود 143.10 میلیارد بشکه و ذخایر گاز طبیعی آن نیز در حدود 3.17 هزار میلیارد متر مکعب تخمین زده شده است. این دو مورد عراق را، به لحاظ ذخایر فسیلی، بعد از عربستان سعودی و ونزوئلا و بالاتر از ایران در رده سوم جهان جای داده است. دولت عراق در قالب تعدادی طرح‌های توسعه ملی، در نظر دارد وضعیت اقتصادی و سطح معیشتی و رفاه مردم این کشور را ارتقاء دهد. به همین منظور، شدیدا به مقادیر عظیمی سیمان نیازمند است. با مفروضات زیر حجم نیاز سالانه عراق به سیمان معادل 25 میلیون تن تخمین زده شده است.

• طی 10 سال آینده، تقریبا به سه میلیون واحد مسکونی نیاز است. این رقم برابر است با نیاز به 6 میلیون تن سیمان در سال.
• با در نظر گرفتن جمعیت 25 میلیون نفری در عراق و نرخ رشد 3 درصدی جمعیت، تقاضا برای واحدهای بیشتر مسکن در حدود 375 هزار واحد در سال تخمین زده می شود که برابر است با مصرف سالانه 7.5 میلیون تن سیمان.
• نوسازی ساختمان‌های آسیب دیده فعلی به سالانه یک میلیون تن سیمان نیاز دارد.
• بخش خصوصی برای تکمیل پروژه‌های ساخت و ساز خود به سالانه 4.5 میلیون تن سیمان نیاز خواهد داشت.
• برآورد شده ساخت و سازهای بخش عمومی (شامل جاده، پل، سد، بیمارستان، مدرسه و ..) در حدود 25 درصد از نیاز سالانه کشور به سیمان را تشکیل دهد. این امر منعکس کننده نیاز به 6 میلیون تن سیمان در سال است.

اصلی‌ترین مشکلی که در حال حاضر گریبان‌گیر صنعت سیمان عراق شده است "کمبود برق" است. اکثر نیروگاه‌ها برای ساعات متمادی برق ندارند و به دلیل استهلاک دستگاه‌ها، تنها می‌توانند برای چند ساعت و با مقدار کمی از ظرفیت‌شان کار کنند.

1.2. ترکیه

این کشور، با داشتن 48 کارخانه و 19 آسیاب سیمان و تولید 63,9 میلیون تن سیمان و 54,8 میلیون تن کلینکر ، بزرگ‌ترین تولیدکننده سیمان در قاره اروپا است. این کشور به عنوان پنجمین تولید کننده بزرگ جهان بالغ بر 67.6 میلیون تن تولید داشته است. از این میزان تولید، 56.7 میلیون تن فروش داخلی داشته است. در سال 2012 معادل 10.6 میلیون تن صادرات سیمان داشته که 12% نسبت به سال قبل کاهش داشته است ( صادرات12میلیون تن در سال 2011). این کاهش عمدتا مربوط به کاهش صادرات به کشورهای عراق ، سوریه و مصر است. اما به میزان 2.9 میلیون تن کلینکر صادر کرده که نسبت به سال قبل 21% افزایش داشته است. طبق پیش‌بینی اتحادیه تولیدکنندگان سیمان ترکیه، تا سال 2016، مازاد تولید سیمان این کشور بیش از 40 میلیون تن خواهد بود. قابل ذکر است 60 درصد جمعیت ترکیه زیر 30 سال است و بحث مسکن برای آنها باعث می‌شود تقاضا برای سیمان در ترکیه کاهشی نباشد. طبق اعلام اتحادیه تولیدکنندگان سیمان ترکیه، مجموع ظرفیت نصب شده تولید سیمان در کل کارخانجات ترکیه 108,4 میلیون تن و مجموع ظرفیت نصب شده تولید کلینکر در این کشور نیز 66,9 میلیون تن است. با این حال، کارخانجات ترکیه‌ای تنها از 62 درصد ظرفیت خود برای تولید سیمان بهره می‌برند. در سال 2012، روسیه با خرید 1,926 هزار تن سیمان اصلی‌ترین وارد کننده سیمان ترکیه بود و پس از آن، عراق با خرید 1,761 هزار تن در رد دوم جای داشت. بر اساس پیش بینی اینترسم مصر چشم انداز صنعت سیمان ترکیه به شرح زیر است:

جدول2 – چشم انداز صنعت سیمان ترکیه (منبع: اینترسم مصر، آوریل 2013، اعداد به میلیون تن)

با توجه به این پیش‌بینی کشور ترکیه در سال 2020 پتانسیل صادرات 18 میلیون تنی را خواهد داشت.

1.3. عربستان

عربستان در حال حاضر 18 کارخانه سیمان دارد که توان تولید 59 میلیون تن سیمان در سال را دارند. بازار سیمان عربستان سعودی پی افزایش حجم سرمایه‌گذاری دولت در پروژه‌های عمرانی با رشد چشمگیر تقاضا روبرو می‌باشد. با این وجود به نظر می رسد برای میزان تناژ ظرفیتی که اضافه خواهد شد مشکل بزرگ کمبود سوخت وجود خواهد داشت. تا پایان سال 1394 تعداد 10 کوره با ظرفیت روزانه 55000 تن (18.2 میلیون تن در سال) به ظرفیت عربستان سعودی افزوده خواهد شد. با این وجود پیش‌بینی می‌شود رقمی در حدود 4.7 الی 19.7 میلیون تن کمبود سیمان در سال 1394 وجود داشته باشد. پیش بینی میزان مصرف سیمان در عربستان با استفاده از متغیرهای خطی دشوار است به عنوان مثال در سال 1362 مصرف سیمان این کشور به 24 میلیون تن رسید و این رکورد تا سال 1383 تکرار نشد. در عربستان، به دلیل نیاز مبرم به سیمان، دولت از صادرات این فرآورده به کشورهای دیگر ممانعت بعمل می‌آورد و واردات را نیز آزاد کرده است.

بر اساس گزارش اینترسم مصر ، ساخت و سازها و پروژه‌های عمرانی بر اساس قراردادهای منعقده بین سال‌های 2011 و 2012 افزایش خواهد یافت. همچنین پیش‌بینی می‌شود ظرفیت تولید سیمان در این کشور تا سال 2015 افزایش یافته و به 63 میلیون تن در سال برسد. همچنین پیش‌بینی می‌شود قیمت سیمان به 300 ریال عربستان در هرتن برسد. پیش‌بینی اینترسم قطر در فوریه 2012 از چشم انداز صنعت سیمان در عربستان به شرح جدول ذیل است:

جدول2 – چشم انداز صنعت سیمان عربستان (منبع: اینترسم قطر، 2012، اعداد به میلیون تن)

1.4. آذربایجان

در سال 2011 ، معادل 4.3 میلیون تن سیمان در آذربایجان به فروش رفت و انتظار می‌رود ظرف 10 سال آینده‌، حجم فروش‌ها به 6 میلیون تن نیز برسد. این کشور بصورت منقطع از ایران سیمان خریداری می‌کند تا نیاز برخی از کلان پروژه‌های عمرانی خود را تامین کرده باشد. شرکت‌های سیمان ترکیه (نظیر سیمان سبانچی ) از قرابت زبانی و فرهنگی خود با آذربایجان استفاده و چندین یادداشت تفاهم جهت احداث و توسعۀ کارخانجات سیمان در آذربایجان منعقد کرده‌اند. به زعم وزارت صنایع آذربایجان، به لطف سرمایه‌گذاری تجار ترک، این کشور تا انتهای سال 1394، در زمینه تولید سیمان به خودکفایی خواهد رسید.

1.5. پاکستان

صنعت سیمان پاکستان چشم‌انداز مطلوبی را برای خود ترسیم کرده‌است. لکن با کنار هم نهادن عواملی چون سطوح پایین تقاضای داخلی، پتانسیل‌های عظیم برای توسعه زیرساخت‌ها، فرصت‌های فرار صادراتی، نیاز عاجل مناطق سیل زده به بازسازی، و هزینه‌های گزاف حامل‌های انرژی احتمالا صنعت سیمان مسیر پر فراز و نشیبی را تا رسیدن به این دورنمای مطلوب پیش رو خواهد داشت. پاکستان، با داشتن مرز مشترک با کشورهای ایران، افغانستان، هند و چین، از موقعیت بسیار استراتژیکی برخوردار است. این کشور 180 میلیون نفری با جهان عرب نیز روابط بسیار نزدیکی دارد.

1.6. ترکمنستان

با داشتن ذخایر وافر هیدروکربنی و ساختار خاص سیاسی–اقتصادی، از منحصربفرد ترین کشورهای تازه استقلال یافته است. تمام صنایع اصلی این کشور، من جمله صنعت سیمان، در تملک نهاد دولت هستند. صنعت سیمان ترکمنستان دوران پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است.

1.7. افغانستان

افغانستان تنها سه کارخانه سیمان دارد. تجهیزات سه کارخانه مزبور بسیار قدیمی بوده و تولید آنها نیز بنا به دلایل عدیده همچون سال‌ها جنگ داخلی و درگیری‌های فرساینده نیروهای دولتی با شبه نظامیان طالبان، مشکلات سوختی، و قدمت دستگاه‌ها همواره منقطع و یا با مشکلات فراوان مواجه بوده‌است. این کشور عمده سیمان مورد نیاز خود را از پاکستان وارد می کند. زیرا تراکم و شمار کارخانجات سیمان پاکستان که مشرف به مرزهای این کشور هستند بسیار بالاست، حال آنکه تنها پنج کارخانه سیمان زابل، سیمان خاش، سیمان شرق، سیمان زاوه تربت و سیمان قائن به مرزهای افغانستان نزدیک‌اند. در سال 1391، ایران 2,773,318 تن سیمان به افغانستان صادر کرد.

1.8. امارات

در امارات ظرفیت تولید کلینکر 26.5 میلیون تن در سال و ظرفیت تولید سیمان 41.8 میلیون تن در سال می‌باشد. روند نزولی مصرف سیمان از سال 2009 تاکنون (پیک مصرف سیمان در سال 2008 به میزان 20.8 میلیون تن بوده است) ادامه داشته است. بازار مصرف سیمان امارات شامل؛ مصرف 9.1 میلیون تن سیمان در داخل و صادرات 6.3 میلیون تن سیمان در سال بوده است. همچنین بازار مصرف کلینکر شامل فروش داخلی 1.4 میلیون تن و صادرات 4.3 میلیون تن در سال بوده است. این کشور برنامه ریزی جهت افزایش صادرات را از سال 2010 در برنامه داشته است.

1.دیگر کشورهای آسیایی و خاورمیانه

2.1. چین

چین بزرگترین تولیدکننده سیمان جهان است. در چند سال گذشته، سرعت رشد بخش سیمان چین آنقدر سریع بوده که آهنگ گسترش ظرفیت‌ها، هم اکنون، از نیاز کشور به سیمان با کیفیت و کارا پیشی گرفته‌ است. دولت چین، چندی قبل، یک طرح بازسازی ظرفیت‌ها را به مورد اجرا گذاشت تا تجهیزات قدیمی و فرسوده را با انواع جدیدتر جایگزین نماید و همچنین، تولیدکنندگان اصلی کشور را نسبت به ادغام و تصاحب واحدهای کوچکتر ترغیب نماید. هدف دولت از این طرح تحکیم جایگاه صنعت سیمان بود.

چین ، در حال حاضر ، بزرگترین مصرف کننده انرژی در جهان است. این موضوع سبب شده چین در نوسانات قیمت نفت در سطح جهان نقش موثری ایفاء نماید. ذغال سنگ اصلی‌ترین منبع انرژی در چین- و همچنین سوخت اکثر کارخانجات سیمان در این کشور- است؛ با این وجود ، افزایش 260 درصدی قیمت ذغال سنگ در فاصله سال‌های 2000 تا 2010 سبب شده دولت شدیدا در پی کاهش وابستگی خود به این سوخت فسیلی باشد.

در حال حاضر شرکت‌های آن هوی کنچ، سی. ان. بی. ام، سینوما، شانشوی، سیمان تایوان و سیمان تیان روی، به ترتیب، بزرگترین تولیدکنندگان سیمان در کشور چین هستند.

2.2. هند

تعداد شرکتهای سیمان هند 42 عدد است که بسیاری از آنها واحدهای تحت مدیریتی بازیگران بزرگ جهان همچون لافارژ، هلسیم و سیمان هایدلبرگ هستند. کارخانجات سیمان هند، بنا به مشکلات سوختی، حدودا با نیمی از ظرفیت خود کار می‌کنند.

2.3. مالزی

. در سالیان اخیر، تقاضا برای سیمان در مالزی نوسانات بسیاری داشته است. در سال 2008، حجم تقاضا، با 6.9 درصد رشد، به 16.96 میلیون تن رسید. یکسال بعد، یعنی سال 2009، پس از شروع بحران اقتصادی جهان، شاخص تقاضا 5.4 درصد کاهش یافت. در سال 2010 ، مصرف سیمان 3.1 درصد افزایش یافت. در سال 2011 ، این روند با 7 درصد افزایش دنبال شد و تقاضا به 17.7 میلیون تن رسید. مالزی، به لحاظ پتانسیل تقاضا، دارای یکی از توسعه یافته ترین زیرساخت ها در جنوب شرق آسیاست. صنعت سیمان مالزی شامل 8 کارخانه یکپارچه تولید سیمان، 7 آسیاب سیمان، و یک کارخانه تولید کلینکر می‌شود. این صنعت تنها یک کارخانه تولید سیمان سفید دارد و ظرفیت تولید سالانه کلینکر و سیمان خاکستری آن، به ترتیب، 18.45 و 28.48 میلیون تن در سال است. کسر ناچیزی از سیمان تولیدشده در مالزی به صادرات تخصیص داده شده است ( کمتر از 4 میلیون تن ). این حجم، عمدتا، به دیگر بازارهای جنوب شرق آسیا صادر می‌شود . لافارژ اصلی‌ترین صادرکننده سیمان از مالزی است که در حدود 30 درصد از تولید خود را به بازارهای برون مرزی – و حتی نواحی شرق آفریقا – صادر می کند .