فولکس واگن از دستور هیتلر تا رسوایی بزرگ

شرکت فولکس واگن با تقلب در خودروهای دیزلی دچار بحران بزرگی شده است بحرانی که به غیر از کناره‌گیری مدیران ارشد این شرکت و زیان‌های گزاف مالی، می‌تواند اعتبار چندین ساله این شرکت را که به سختی به‌دست آمده را هم با خطر روبرو کند آن هم درست در سالی که می‌رفت فولکس واگن به قوی‌ترین خودروساز جهان تبدیل شود. گروه خودروسازی فولکس واگندر سال ۲۰۱۴ با تولید نزدیک ۱۰ میلیون خودرو، دومین خودروساز بزرگ جهان بود و بر اساس آمار در شش ماه اول سال ۲۰۱۵ به بزرگترین خودروساز جهان بدل شده است. این غول خودروسازی جهان مالک برندهای فولکس‌ واگن، آئودی، بنتلی، بوگاتی، لامبورگینی، سیات، اشکودا، مان، اسکانیا، پورشه، ایتال‌دیزاین و دوکاتی است. این شرکت همچنین، دارای ۹۴ کارخانه تولید خودرو، در ۲۴ کشور و ۳۴۰ شرکت تابعه است. اما این غول خودروسازی چگونه متولد شد؟ بین سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۳۵ خودرو در آلمان محصول لوکسی محسوب می‌شد و مردم طبقه متوسط به‌سختی می‌توانستند صاحب خودرو شوند در این سال‌ها مرسدس بنز طرحی را برای ساخت یک خودرو ارزان قیمت با نام بنز ۱۷۰ آغاز کرد ولی درست در همین زمان هیتلر و حزب نازی به دنبال ساخت خودرویی ارزان‌قیمت برای مردم آلمان بودند. در سال ۱۹۳۳ آدولف هیتلر طرحی به نام خودروی مردم که مورد حمایت حزب نازی بود را اعلام کرد. جزییات طرح درباره خودرویی پنج‌نفره بود که یک خانواده متوسط آلمانی قدرت خرید آن را داشته باشدو بتواند به سرعت ۱۰۰ کیلومتر درساعت برسد. قیمت این خودرو باید چیزی نزدیک به ۴۰۰ دلار آن روز می‌شد که قیمت یک موتور سیکلت بود. هیتلر از فردیناند پورشه که از مهندسان بنام صنعت خودرو آلمان بودخواست، خودرویی بسازد که عموم مردم آلمان، توانایی خرید آن را داشته باشند. بنابراین شرکت تأسیس شده، فولکس‌ واگن نامیده شد، که در زبان آلمانی به معنای خودروی مردم است. در سال ۱۹۳۶ نمونه‌های اولیه خودرو آماده شد این خودرو از موتور چهار سیلندر افقی خنک‌شونده با هوا، که در عقب خودرو قرار گرفته بود بهره می‌برد. در سال ۱۹۳۷این محصول تحت نشان فولکس واگن با کد کمپانی کی‌دی‌اف تولید شد. این خودرو کاملاً مطابق فلسفه پورشه طراحی شده بود که اعتقاد داشت بهترین اتوموبیل‌ها انواع موتور عقب، هواخنک و دیفرانسیل عقب هستند. پورشه این خودرو را «پورشه ۶۰» نامید اما مسئولان آلمانی نام KDF WAGEN را برروی آن گذاشتند. نام بیتل به معنی سوسک، از سوی جامعه بر این خودرو گذاشته شد اما تاسال ۱۹۶۷ از سوی فولکس واگن این نام به‌کار برده نمی‌شد. این خودرو در ایران با نام فولکس قورباغه‌ای شناخته می‌شود. تولید کارخانه هنوز چندان زیاد نشده بود که جنگ جهانی دوم روی داد و فولکس واگن هم مانند بیشتر کارخانه‌های آلمانی به سمت تولید جنگ‌افزار رفت. پس از شکست آلمان در جنگ جهانی دوم چندین طرح برای فولکس واگن در نظر گرفته شده بود ابتدا قرار بود این کارخانه را انبار کنند بعدتر فکر کردند که این کارخانه را به انگلیس منتقل کنند. اما هیچ شرکت انگلیسی حاضر به پذیرش این کارخانه نشد. پس از مدتی این کارخانه بازسازی شد و به تولید ۲۰ هزار خودرو برای ارتش بریتانیا پرداخت. مالکیت این کارخانه در سال ۱۹۴۸ به آلمان پس داده شد. هنریش نوردهوف اولین مدیر آلمانی این شرکت پس از جنگ پسر یک بانکدار آلمانی بود که سابقه کار در بی ام و را داشت. وی با توجه به فعالیت در زمینه صادرات خودرو، فولکس واگن را به سمت صادرات خودرو سوق داد و با صادرات خودرو به آمریکا توانست هزینه بازسازی دوباره فولکس واگن را تهیه کند. بیتل در آمریکا با استقبال روبرو شده بود و حال مهندسان فولکس واگن دست به کار شدند تا این خودرو را توسعه دهند موتور خودرو قوی‌تر شد. موتور ۱٫۱ لیتری جایش را به موتورهای قوی‌تر ۱٫۳ و ۱٫۵ لیتری داد. موتور ۱٫۵ لیتری این خودرو ۵۴ اسب بخار قدرت دارد. (چیزی نزدیک خودروی پراید) طراحی این خودرو هم چندین بار اصلاح شد. کم‌هزینه بودن و دوام بالا در کنار قیمت ارزان سبب افزایش تقاضا برای این خودرو شد. موفقیت این خودرو تا جایی ادامه داشت که توانست در سال ۷۲ میلادی با تولید ۱۵ میلیون دستگاه رکورد فورد تی را به عنوان پرتیراژترین خودرو جهان بشکند. موفقیت بیتل توان مالی فولکس واگن را افزایش داده بود و با این توان مالی این شرکت در سال ۱۹۶۴ نیمی از سهام آئودی را، از شرکت مرسدس بنز خریداری کرد و صاحب شرکت آئودی شد. با خریداری آئودی روح جدیدی در فولکس واگن که حالا تبدیل به گروه فولکس واگن شده بود، دمیده شد. نسل جدید اتومبیل‌های فولکس‌ واگن خودرو دیفرانسیل جلوی پاسات بود که با الهام از مدل آئودی ۸۰ محصول سال ۱۹۷۳ساخته شد. در دهه ۷۰ با ورود خودروهای ژاپنی فولکس واگن با چالشی جدید روبرو شد این شرکت در برابر این چالشمحصولات جدید پاسات و گلف را معرفی کرد. خیلی‌ها فکر می‌کردند دیگر عمر بیتل سر آمده است ولی تولید بیتل تنها در آلمان متوقف شد و تولید این خودرو در مکزیک و برزیل ادامه یافت. گلف و پاسات پس از بیتل موفقیت‌های چشمگیری را برای فولکس واگن به همراه آوردند فولکس واگن هر روز قوی‌تر می‌شد. در سال ۱۹۷۹ که انقلاب ایران روی داد فولکس واگن به تولید ۳۵ میلون دستگاه از آغاز شکل گیری‌اش رسیده بود.(این عدد بیش از سه برابر تولید کل تاریخ صنعت خودرو ایران تاکنون است.) قدرت یافتن فولکس واگن از یک سو و ضعیف شدن برخی کارخانه‌های خودروسازی در اروپا که تا مرز ورشکستگی پیش رفته بودند سبب شد در دهه ۹۰ طی ۲۰ سال گروه فولکس واگن صاحب بسیاری از مشهورترین برندهای خودروسازی در اروپا از اشکودا در جمهوری چک تا لامبورگنی در ایتالیا و بنتلی در انگلستان و بوگاتی در فرانسه شود. اما داستان فولکس واگن با پورشه داستان دیگر و درهم تنیده‌ای است. پس از جنگ جهانی فردیناند پورشه طراح فولکس قورباغه‌ای و پسرش فری پورشه که وی هم مهندس و طراح خودرو بود توسط فرانسه زندانی شدند؛ دولت فرانسه برای آزادی هر یک ۵۰۰ هزار فرانک می‌خواست. خانواده پورشه اما تنها توانست هزینه آزادی فری پورشه را فراهم کند. فری از زندان آزاد شد و شرکت پورشه را تأسیس کرد. وی با استفاده از پلتفرم بیتل در سال ۱۹۴۷ اولین محصول پورشه با نام پورشه ۳۵۶ را ساخت. این اتفاق در چند سال بعد باعث شکایت فولکس واگن از پورشه شد. شکایتی که تا دهه ۶۰ رابطه دو شرکت را همچنان تیره و تار نگه داشت. در سال ۱۹۶۹ با طراحی و تولید مدل مشترکی تحت نام فولکس‌ واگن- پورشه ۹۱۴ رابطه دو شرکت وارد فاز جدیدی شد. در سال ۲۰۰۹ شرکت فولکس واگن ۴۹ درصد از سهام پورشه را خرید. در سال ۲۰۱۲ هم فولکس واگن اقدام به خرید کامل یکی از شرکت‌های زیر مجموعه پورشه با نام پورشه هولدینگ کرد. با خرید ۵۰ درصد از سهام گروه فولکس واگن توسط پورشه اس ای روابط پورشه و فولکس واگن پیچیده‌تر شد. در سال‌های اخیر رد پای خانواده پورشه همچنان در مدیریت فولکس واگن دیده می‌شود. چهار ماه قبل از بحران کنونی در فولکس واگن، فردیناند پیش نوه فردیناند پورشه طراح فولگس بیتل که رئیس هیات مدیره فولکس واگن بود با مارتین وینترکورن مدیر عامل گروه فولکس واگن اختلاف پیدا کرد؛ وی معتقد بود وینترکورن لیاقت کافی برای مدیریت شرکت را ندارد در نهایت سهامداران اصلی جانب وینترکورن را گرفتند و نوه پورشه از فولکس واگن خداحافظی کرد. اما چند ماه بعد با افتضاح به بار آمده ناشی از تقلب در میزان آلایندگی خودروهای دیزلی در فولکس واگن این بار وینترکورن مدیر گروه فولکس واگن مجبور به استعفا شد و جای وی را ماتیاس مولر مدیرعامل شرکت پورشه در شرکت فولکس واگن گرفت.