لیزینگ، حلقه گمشده رشد بازار اعتباری است

لیزینگ یا واسپاری، یکی از روش‌های نوین تامین مالی است که در کنار ابزارهای نظام بانکی و بازار سرمایه، به تامین مالی افراد و سازمان‌ها برای تجهیز کالا کمک می کند. ابزارهای این صنعت در جامعه مدرن امروزی که ابزارهای اقتصادی، فراتر از نیازهای بازارسنتی عمل می کنند، به سرعت در حال رشد است. البته این صنعت فقط مخصوص جامعه مدرن امروزی نیست و بنا بر ادعای پیشکسوتان صنعت لیزینگ تاریخچه‌ای طولانی و گسترده دارد، اما مهم آن است که لیزینگ در جهان مدرن امروزی بیش از گذشته نمود دارد و با سرعت در حال رشد و شکل‌گیری است به نحوی که در زندگی اقتصادی و اجتماعی مردم نقش مهمی ایفا می‌کند و این نقش هر روز پررنگ‌تر می‌شود. این صنعت که به عنوان یکی از صنایع خدماتی نوپا در ایران شناخته می شود، در عمرکوتاه حضور خود، با چالش‌های جدی مواجه شده است که تبعات منفی فرهنگی و مالی زیادی را برای فعالان این حوزه به همراه داشته است. از جمله این آثار می توان به بدبینی جامعه به لیزینگ‌ها برای حضور شرکت‌های سوءاستفاده کننده از صنعت لیزینگ اشاره کرد. فارق از این مساله، آنچه این روزها صدای اعتراض فعالان صنعت لیزینگ را به گوش می رساند، دستورالعمل جدید بانک مرکزی برای لیزینگ‌هاست که با اعمال محدودیت و سیاست‌های انقباضی، پیش بینی می شود موانع جدیدی را بر سر راه توسعه این صنعت بگذارد. به همین منظور برای شناخت بیشتر وضعیت فعلی لیزینگ‌ها، مصاحبه‌ای با محمد کاظم، مدیرعامل لیزینگ اقتصاد نوین انجام داده ایم که مشروح آن در ادامه آمده است.  به گزارش TSEpress  به نقل از هفته نامه بورس  پس از دستور العمل اخیر بانک مرکزی برای شرکتهای لیزینگ، بسیاری از فعالان این صنعت، اعتراضات گسترده‌ای به این دستورالعمل و عواقب آتی آن در صنعت داشتند. به نظر شما این دستورالعمل چه ایرادات و نواقصی را به همراه دارد؟ در حال حاضر تمام مسئولان کشور به شکل‌های گوناگون به اهمیت ساختار و کارکرد صنعت لیزینگ در رونق و شکوفایی اقتصاد ملی پی برده اند و تیم اجرایی دولت نیز به دنبال راهکار‌هایی برای خروج از وضعیت فعلی رکود و جهت گیری برای  رشد اقتصادی و بویژه  کنترل تورم است. وزیر دارایی بدرستی معتقد است که اقتصاد کشور با راه اندازی بازار اعتباری رونق پیدا می کند. وزیر صنعت و معدن و تجارت می گوید که مشکلات مالی تولیدات صنعتی از طریق تحریک تقاضا برای فروش محصولات شان بر طرف می شود. وزیر راه و شهرسازی نیز اهداف خود را برای حل مشکلات راه، مسکن و نوسازی ناوگان حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی و رفع مشکلات پیمانکاران برای خرید ماشین آلات راه سازی متمرکز کرده است. وزیر بهداشت علاقه دارد که بیمارستان‌ها به تجهیزات پزشکی روزآمد مجهز شوند. رئیس بانک مرکزی تلاش دارد که منابع بانکی به سوی صنایع مولد هدایت شوند. شهرداری‌ها برای به روز رسانی ناوگان حمل و نقل درون شهری و تجهیزات و ماشین آلات آتش نشانی، انواع دستگاه‌های زباله سوز و سایر تجهیزات با کمبود نقدینگی مواجه هستند. این موارد نشان می دهد که تمام صاحب نظران اقتصادی بر روی مشکلات ناشی از کاهش توان قدرت خرید مردم ومسایل تأمین مالی سازمان‌های ذینفع، اتفاق نظر دارند و یکی از ابزارهای مهم تأمین مالی برای رفع  مشکلات و ارتقای سطح رفاه خانوارها و کارآمدی سازمان‌ها را لیزینگ و یا همان اجاره داری اعتباری می دانند. از طرف دیگر تجربه در دنیا نیز نشان می دهد که این مشکلات مرتبط با کمبود منابع مالی برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان از طریق ابزارهای صنعت لیزینگ حل شدنی است. بنابراین من با تجربه‌ای که در صنعت لیزینگ دارم، به جرات اعلام می کنم دستورالعمل اخیر بانک مرکزی برای شرکت‌های لیزینگ، این اثر بخشی و ظرفیت و کارآمدی واقعی صنعت لیزینگ در اقتصاد کشور را مورد توجه قرار نداده و حتی با سیاست‌های دولتمردان اقتصادی کشور نیز هماهنگ نیست و این نشان می دهد  که برای توسعه این صنعت باید تلاش همه جانبه‌ای از سوی مسئولان و دست اندرکاران در این صنعت  انجام شود تا انتظارات مسولان و مردم  برآورده شود و رونق اقتصادی در کشور شکل بگیرد.    شما چه نقدهایی به این دستورالعمل دارید؟ اگر صنعت لیزینگ بخواهد به نظرات دولتمردان جامه عمل بپوشاند و به لحاظ علمی و فرهنگی و اجرایی در رفع مشکلات اقتصادی نقش آفرینی کند، با این دستور العمل مجالی برای نقش آفرینی بوجود نخواهد آمد. در این دستور العمل محدودیت و موانع زیادی برای صنعت لیزینگ به وجود آمده است که برای چرایی و چگونگی آن  به نظر من باید به سابقه فرهنگی این موضوع هم توجه شود و به رغم این که این صنعت می تواند حلال بسیاری از مشکلات اقتصادی باشد، بازنگری در این دستورالعمل، از نظر تأمین منابع و  محدودیت اعطای تسهیلات به متقاضیان، قطعاً نسبت به گذشته سخت تر و محدود تر شده وجوابگو نخواهد بود. یعنی در شرایط فعلی حتی  شرکت‌های لیزینگ قادر نخواهند بود که به اندازه گذشته خدمات خود را به مردم ارائه دهند. از لحاظ تأمین منابع  نیز اکنون هیچ سرمایه‌گذاری حاضر نخواهد بود که در صنعت لیزینگ سرمایه‌گذاری کند، زیرا با نرخ سودی که در این دستورالعمل تکلیف شده، این سرمایه‌گذاری  برای سرمایه‌گذاران جذاب نخواهد بود. در واقع وقتی شما انتظار دارید که ناوگان حمل و نقل کشور توسط لیزینگ‌ها  نوسازی و بازسازی شود، بطور طبیعی با منابع محدود و محدودیت دراعطای  تسهیلات ، دولت به اهداف خود نخواهد رسید.    نمی‌توان گفت که هدف بانک مرکزی از این محدودیت در ارائه تسهیلات این بوده که تامین مالی در این صنعت به سمت بازار سرمایه سوق پیدا کند؟ در این دستور العمل مقدمه‌ای وجود دارد که بیان می کند تا به حال از ظرفیت‌های صنعت لیزینگ بدرستی استفاده نشده و بازنگری در دستورالعمل قبلی برای سهولت در کسب و کار این صنعت می تواند در اقتصاد کشور اثرگذار باشد. وقتی وزیر اقتصاد می خواهد بازار اعتباری راه اندازی شود، صنعت لیزینگ بخش بزرگی از این بازار اعتباری است. افزایش تولیدات صنعتی و فروش اعتباری محصولات نیز به رونق صنعت لیزینگ وابسته است. حال اگر بخواهیم برای افزایش تامین مالی، به سوی بازار سرمایه برویم، باید سرمایه‌گذار در این بازار احساس کند که این صنعت سودآور است. اما با محدودیت‌های فعلی بانک مرکزی، این صنعت عملا نمی تواند هیچ منابعی را در بازار سرمایه جذب کند. در واقع لیزینگ‌ها، بانک نیستند که خودشان خلق پول کنند. ما مجبوریم که مانند سایر صنایع تولیدی از بانک ها تسهیلات بگیریم و هنگامی که این تسهیلات را به بخش‌های مولد می بریم، باید با ابزار مالی لیزینگ منافع سرمایه‌گذاران، تولید کنندگان و مصرف کنندگان را در نظر بگیریم. به همین دلیل صنعت لیزینگ، باید مانند بسیاری از مشاغل دیگر به صورت یک صنف به رقابت بپردازد تا منافع ذینفعان تأمین شود. صنعتی که  فروش اقساطی آن از لوازم خانگی تا هواپیما را در بر می گیرد، با این محدودیت‌ها  در دستورالعمل، ضمن آنکه هیچ کمکی به توسعه صنعت لیزینگ نمی شود، بلکه باعث از بین رفتن کارآمدی آن نیز خواهد شد.    پس مجددا به بحث قدیمی بالا بودن سود بانکی و آسیب آن به سایر بازار‌ها، باز می گردیم؟ در اینجا چند بحث جدی وجود دارد. ابتدا باید به موضوع فقر فرهنگی در درک پشتوانه علمی و عملی صنعت لیزینگ بپردازیم و به این موضوع اشاره کنیم که صنعت لیزینگ در ایران، صنعتی نوپاست که سابقه ۱۵ ساله دارد. این ابزار برای معرفی خود نیاز به زیرساخت‌های علمی و مدل سازی دارد. باید اعتراف کرد که این صنعت در این بخش‌ها ضعیف عمل کرده است، زیرا مدلسازی و تربیت نیروی انسانی متخصص متناسب با ظرفیت آن نیست. نکته دیگر این که این صنعت در کشور با لیزینگ خودرو آغاز شده و جامعه هنوز صنعت لیزینگ را با خودرو می شناسد. در حالی که  دامنه کاربرد صنعت لیزینگ بسیار وسیع و شامل اعطای تسهیلات در قالب قراردادهای فروش اقساطی و اجاره به شرط و انواع دیگر قراردادها برای متقاضیان همه نوع کالاهای سرمایه‌ای و  بادوام می شود. نکته دیگر این است که هنگام راه اندازی این صنعت در کشور، زیر ساخت های لازم از جمله اعتبار سنجی  نداشتیم و با مدلسازی‌های مختلف نیز که متناسب با نیاز مشتریان باشد، بهبود شرایط دیده نمی شود. به نظر من سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی در صدور مجوزهای کوتاه مدت، برای فعالیت‌های دراز مدت لیزینگ این اطمینان را برای شرکت‌های لیزینگ ایجاد نکرده که در رفع کمبودهای سیستمی خود سرمایه‌گذاری کنند. مورد بعدی معطوف به این موضوع است که سیستم‌های تصمیم گیری و حوزه‌هایی که باید به این صنعت خدمت می کردند نیز متوجه نبودند که این صنعت چیست و تصمیم گیری‌ها، معطوف به چه مواردی است. این فقر فرهنگی یک جامعیت کلی دارد. برای مثال، تعریف غیرمجاز برای صنعت لیزینگ از نظر بانک مرکزی به لیزینگ‌هایی گفته می شود که مجوز از بانک مرکزی ندارند. در حالی که اکنون بسیاری از فروش‌های اقساطی کالا توسط فروشندگان انواع کالاهای صنعتی در بازار انجام می شود که به نوعی فعالیت لیزینگ یا همان اجاره داری اعتباری است و در ماده ۵۳ این دستورالعمل هم بعنوان یک صنف پذیرفته شده اند ولی دارای مجوز از بانک مرکزی هم نیستند و شامل محدودیت‌های آن هم نمی شوند. البته این عنوان غیر مجاز در اوایل ظهور این صنعت در کشور، مورد سوء استفاده تعدادی شیاد و کلاهبردار قرار گرفت که زیر عنوان لیزینگ کار خلاف انجام دادند. اما اکنون قوه قضاییه و نیروی انتظامی بر این موضوع اشراف کامل دارند و موضوعی به نام لیزینگ غیرمجاز با آن مفهوم سوءاستفاده  اولیه به حداقل خود رسیده است. اما اثر مخرب این سوء استفاده در گذشته همچنان در فرهنگ  جامعه هست و باعث شده که زمینه فکری مردم وحتی مسئولان را نسبت به این صنعت مغشوش کند و مسئولان حوزه‌های تصمیم گیری و تصمیم سازی را نگران و محافظه کار کند  و آنها را به سوی تصمیم گیری‌های انقباضی هدایت کند. در واقع امروز بانک مرکزی ساختار و کارکرد صنعت لیزینگ را به خوبی می داند، اما به دلیل ترس از سوء استفاده از مفهوم لیزینگ توسط شیادان و کلاهبرداران  تصمیم گیری‌های انقباضی خود را به شرکت‌های معتبر و صاحب نام این صنعت اعمال می کند به همین دلیل بسیاری از افراد حقیقی و حقوقی فعال در صنعت لیزینگ، به دنبال اخذ مجوز بانک مرکزی نمی روند و همین موضوع یکی از مهمترین موانع رشد و توسعه صنعت لیزینگ شده است.    حال شما که یکی از شرکت‌های بزرگ صنعت لیزینگ کشور را در اختیار دارید، چه برنامه‌ای برای بهبود این وضعیت فرهنگی دارید؟ من بر این باور هستم که صنعت لیزینگ خدمات بزرگی را به اقتصاد کشور کرده و می تواند بکند، بازسازی و نوسازی ناوگان‌های درون شهری و  برون شهری مشهورترین فعالیت لیزینگ‌هاست. هنگامی که یک خودروی فرسوده، نو می شود، علاوه بر ایجاد اشتغال، در کاهش آلودگی هوا و بهینه سازی مصرف سوخت نیز اثر دارد. اما ما نتوانستیم این توانمندیها را تشریح کنیم. همچنین در مدل‌های لیزینگ مسکن، هنوز نتوانسته ایم  متقاضیان واحدهای مسکونی در حد مجتمع شهرک اکباتان را به صورت لیزینگی تأمین مالی کنیم تا در اختیار مردم قرار بگیرد و این کار هم تا به حال به دلیل همین مشکلات و فقر فرهنگی نسبت به صنعت لیزینگ سامان نیافته است. توجه داشته باشید اگر صنعت لیزینگ سالانه متقاضیان ۱۰ هزار خودروی تجاری کار را تأمین مالی کند، سالانه حداقل۱۰ هزار شغل جدید ایجاد کرده است که البته تداوم اشتغال سایر واحد‌های تولیدی و صنعتی را نیز به همراه داشته است. در حالی که ظرفیت عملکرد لیزینگ‌ها در این بخش به مراتب فراتر از این تعداد است. در معرفی توانمندی‌های صنعت لیزینگ در بخش کاهش تورم و افزایش قدرت خرید مردم، نتوانسته ایم پتانسیل‌های صنعت را منعکس کنیم. البته لیزینگ اقتصاد نوین در این زمینه تلاش خود را کرده است. طرح لیزینگ سبز که در بخش نوسازی ناوگان و تجهیزات مرتبط با کمک سازمان راهداری و با رویکرد مسایل زیست محیطی در چارچوب حوزه توسعه فرهنگ  مسئولیت پذیری اجتماعی به اجرا در آمده، از جمله نمونه فعالیت‌های مهم لیزینگ اقتصادنوین است.    اگر شما اکنون به جای مقام های تصمیم گیر در بانک مرکزی بودید و مسئولیت مطالعه طرح تجدید نظر در دستورالعمل را داشتید، چه تغییراتی را در این دستور العمل ایجاد می کردید؟ این موضوع در بیانیه‌ای که انجمن ملی لیزینگ ایران منتشر کرده است و برآیند نظرات تمام مدیران عامل و دست اندرکاران این صنعت است، مشخص می باشد ولی اگر بنده تصمیم گیر بودم دست از اعمال سیاست‌های انقباضی و بد بینی نسبت به این صنعت بر می داشتم و امکان تنفس و توسعه آن را برای این صنعت اثر بخش در اقتصاد ملی فراهم می کردم.    مواردی که اشاره می کنید، با نگرش کامل به شرایط موجود اقتصادی کشور بیان می شود؟ قطعا همینطور است. اکنون تمام مسئولان کشور به دنبال بازکردن گره افزایش قدرت خرید مردم هستند. برای این منظور، چاره‌ای به جز استفاده از ابزار لیزینگ و راه اندازی بازار اعتباری وجود ندارد. برای این موضوع، یک مثال ساده می آورم. فرض کنیم شخصی می خواهد یک تاکسی به ارزش ۶۰ میلیون تومان خریداری کند. وقتی که می تواند با ۲۰ میلیون تومان بهره برداری از این تاکسی را در اختیار بگیرد، قدرت خرید او و منافع حاصل از این تاکسی تا شصت میلیون تومان برای وی  افزایش پیدا می کند و او قادر می شود تا ۴۰ میلیون تومان باقی مانده را با کسب درآمد حاصل از آن تاکسی از محل درآمدهای آتی و در فاصله زمانی  بلند مدت پرداخت کند. بر اثر این موضوع علاوه بر اشتغالزایی برای راننده تاکسی، ایجاد تقاضای جدید برای صنعت خودرو سازی و تداوم اشتغالزایی برای این صنعت نیز ایجاد می شود و دستاوردهای ارتقای   رفاه اجتماعی خانواده‌ها ، ثبات در تولید،کاهش تورم در اقتصاد بوجود می آید. واقعیت این است که گره کور اقتصاد ما با راه اندازی بازار اعتباری باز می شود. اما در بحث فرهنگی، گرایش و جهت گیری بسوی خرید نقدی تشدید می شود. در حال حاضر  مردم ترجیح می دهند که مسکن را نقدی بخرند و چون قدرت خرید ندارند، بازار مسکن راکد شده است. در حالی که در تمام دنیا مسکن با شرایط اعتباری عرضه می شود. بنابراین حوزه‌های سیاست‌گذاری و تصمیم گیری باید با یک اراده جمعی راه را برای توسعه صنعت لیزینگ هموار کنند تا تبعات مثبت افزایش قدرت خرید در جامعه در میان مدت و کوتاه مدت از آثار شوم رکود و تورم بکاهد

عضویت کانال اخبار بورس اوراق بهادار تهران (Tse Press) در تلگرام

بورس   لیزینگ