بازار سرمایه زمینه ساز اقتصاد مقاومتی

در سال ۹۶ هم همچون سال‌های گذشته نامی متناسب با وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور و البته اهداف مدنظر برای توسعه و آبادی ایران از سوی مقام معظم رهبری انتخاب شد؛ «اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال». نامی که به نوعی تعیین‌‌کننده خط‌مشی حرکتی برای تمامی فعالان حوزه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی کشور بود. در این میان بازار سرمایه به عنوان بازوی حرکتی اقتصاد نقشی بی‌بدیل در این عرصه خواهد داشت. یکی از اثرگذارترین نهادها برای تحقق عملی این استراتژی که می‌تواند به‌عنوان موتور محرک اقتصاد کشور عمل کند و نقش اساسی را در خروج از رکود ایفا و با توجه به آن برای سرعت بخشیدن به تحقق شعار سال ۹۶ کمک به‌سزایی کند. بازار سرمایه ایران با ۴۰ صنعت فعال از جمله سیمان، فلزات، دارو، مواد غذایی، ارتباطات، پالایشگاه، پتروشیمی و... یکی از فعال‌ترین بورس‌ها در منطقه است. بنابراین بی‌راه نیست که تحقق اقتصاد مقاومتی را کمک به ارتقای کیفیت تولید شرکت‌ها و رشد حجم تولیدات آنها بدانیم تا در نهایت این فرآیند باعث جذب سرمایه به بورس، کمک به شرکت‌های پذیرفته شده در آن و حرکت چرخ ‌دنده‌های کل اقتصاد شود.   به گزارش TSEpress  به نقل ازهفته‌نامه اطلاعات بورس در «پرسمان» این هفته با نظر سنجی از کارشناسان و فعالان بازارسرمایه سعی در تبین این موضوع داشته و ابعاد مختلف این موضوع را واکاوی کرده است که در ادامه می‌خوانید.   **** یاری ابزارهای مالی اسلامی در تحقق اقتصاد مقاومتی معصومه ترکمان احمدی کارشناس بازار سرمایه     اقتصاد مقاومتی در ایران در شرایطی مطرح شد که کشور تحت شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی قرار داشت و مقام ‌معظم ‌رهبری با بیان و تعریف جدید از این اقتصاد این هدف را دنبال کردند تا ذهن فعالان اقتصادی کشور را به سمتی سوق دهند که با کم‌ترین وابستگی به کشورهای خارجی در زمینه تأمین نیازهای اساسی و راهبردی به خودکفایی برسیم. اقتصاد ایران در طول تاریخ دارای اقتصادی رانتی‌محور بوده که همیشه از رانت نفت و فرآورده‌های نفتی استفاده کرده است، با افزایش تحریم‌های بین‌المللی در حوزه‌های اقتصادی از جمله در بخش نفت از یک سو و تحت‌الشعاع قرار گرفتن قیمت نفت و فرآورده‌ها به سبب مشکلات موجود در سطح بین‌المللی از سوی دیگر، اقتصاد ایران با مشکلات زیادی دست به گریبان شد که همین مسئله منجر شد اعتماد به نفس خود را در حوزه‌های مختلف بیش از حد از دست دهد تا آنجا که به واردات بی‌رویه در بسیاری از مواد و محصولات از جمله در بخش کشاورزی روی آورد. در چنین شرایطی بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند معرفی مفهومی جدید به‌‌ نام اقتصاد مقاومتی در ایران توانست اعتماد به نفس از دست رفته را تا اندازه زیادی به فعالیت‌های کشور بازگرداند و نقش مشخصی را برای هر یک از حوزه‌های اقتصادی تعریف کند. یکی از این حوزه‌ها که می‌تواند نقشی اساسی در موفقیت هر چه بیشتر اقتصاد مقاومتی و اثرگذاری بیشتر آن داشته باشد، بازارسرمایه است، زیرا در شرایط کنونی مسأله تأمین‌مالی یکی از مسائل مهمی است که هر کشوری به نحوی با آن روبه رو است. تأمین‌مالی در ایران عموماً از طریق بازار بدهی شامل استقراض از دولت و سیستم بانکی و یا از طریق بازار سهام انجام می‌شود. در سال‌های اخیر بیشترین میزان تأمین‌مالی از سیستم بانکی بوده است؛ به‌گونه‌ای که سهم بازار سهام به کمتر از ۱۰ درصد در این حوزه تقلیل یافته است. با توجه به آنکه بسیاری از شرکت‌های فعال در بورس و فرابورس ایران به علت وضعیت اقتصادی موجود با مشکل تأمین‌مالی و کمبود نقدینگی روبه‌رو هستند و از سویی مشکلات تأمین‌مالی از طریق بازار بدهی نیز گسترده بوده که از آن جمله می‌توان به محدود بودن مقدار وام به اندازه دارایی یا انجام پرداخت‌های اقساط وام بدون توجه به سود شرکت اشاره داشت، از این‌رو نیاز به ابداع روش‌های نوین تأمین‌مالی در چنین شرایطی به شدت احساس می‌شود که این مهم می‌تواند به نوعی گام بر داشتن در مسیر موفقیت و تعالی هر چه بیشتر اقتصاد مقاومتی نیز قلمداد شود. برای نمونه یکی از جدیدترین ابزارهای مالی اسلامی که استفاده از آنها در سال‌های گذشته متداول شده است، اوراق بهادار اجاره هستند که این اوراق نوعی اوراق بهادار اسلامی و ابزاری مناسب به عنوان جایگزین اوراق قرضه محسوب می‌شوند. معرفی چنین ابزارهایی در راستای توسعه هر چه بیشتر بازارسرمایه خواهد توانست نقش تأمین‌مالی را در این حوزه از اقتصاد افزایش دهد و کمکی باشد در راستای اعتلای خودباوری اقتصادی کشور در حوزه تأمین‌مالی که چیزی جز اهداف اقتصاد مقاومتی نیست.   *******     توجه به اقتصاد دانش‌‌بنیان مهم‌ترین ویژگی اقتصاد مقاومتی احسان عامری مقدم مدیر آموزش کانون کارگزاران بورس     یکی از روش‌های ترسیم جهت‌گیری و سیاست‌های کلی نظام و کشور توسط مقام معظم رهبری، موضوع نام‌گذاری سال‌های خورشیدی است. در این بین تکرر و تاکید بر روی برخی نام‌ها و عناوین، نشان از اهمیت فراوان موضوع دارد. در چند سال گذشته برجسته‌سازی و تاکید بر روی موضوع استراتژیک اقتصاد مقاومتی از جهات گوناگونی قابل تامل است. تدوین سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی با رویکردی جهادی، انعطاف‌پذیر، فرصت‌ساز، مولد، درون‌زا، پیشرو و برون‌گرا با هدف تأمین رشد پویا و بهبود شاخص‌های مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز بیست‌ساله، از جمله دلایل اهمیت حاکم شدن گفتمان اقتصاد مقاومتی بر کل بدنه اقتصادی کشور است. با مرور اکثر ۲۴ بند سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی به راحتی متوجه نقش و اهمیت بازارسرمایه در تحقق اقتصاد مقاومتی خواهیم شد و در سه سال اخیر نیز شاهد بودیم در حوزه اقتصاد و بازارهای مالی کشور سعی و تلاش مناسبی در این خصوص، برنامه‌ریزی و اجرا شده است. مهم‌ترین نقش بازارسرمایه در سال ۱۳۹۶ که به نام اقتصاد مقاومتی: تولید - اشتغال نام‌گذاری شده است، توسعه ابزارهای نوین مالی در پاسخ به سلایق متنوع سرمایه‌گذاری و نیازهای فراوان تأمین‌مالی در کشور و همچنین افزایش حجم و ارزش بازار‌سرمایه است. از سویی دیگر توجه به بازار بدهی و انتشار انواع اوراق مالی اسلامی نیز باید در اولویت سیاست‌گذاری‌های بازار سرمایه قرار گیرد. شاید یکی از نقش آفرینی‌های مهم و حیاتی بازارسرمایه در سال جاری که می‌تواند قدم مهمی هم در جهت تغییر شیوه تأمین‌مالی بنگاه‌ها در کشور از سیستم بانکی به تأمین‌مالی مبتنی بر بازارسرمایه باشد، بحث توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان، کوچک و متوسط است که در اواخر سال ۹۵ اقدامات مهمی در این خصوص صورت گرفت. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های اقتصاد مقاومتی، درونزایی و توجه به اقتصاد دانش‌‌بنیان است که می‌تواند بازارسرمایه نقش بی بدیلی در این حوزه در اقتصاد ملی کشور ایفا کند. در پایان از این نکته نباید غافل شد که بازارسرمایه به عنوان دماسنج اقتصاد کشور، می‌تواند به راحتی پذیرای سرمایه‌گذاری‌های خارجی لازم در کشور باشد. *****   شفاف‌سازی اقتصاد؛ یکی از وظایف اقتصاد مقاومتی   محمدمهدی بحرالعلوم مدیرعامل کارگزاری بانک مسکن     نظر به نام‌گذاری سال جاری مبنی بر سال اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال، یکی از اثرگذارترین نهادها برای تحقق عملی این استراتژی، نظام بازارسرمایه کشور است که می‌تواند به عنوان موتور محرک اقتصاد کشور عمل کند. در ذیل به بخشی از مهم‌ترین نقش‌ها و ابزارهای بازارسرمایه در تحقق اقتصاد مقاومتی اشاره می‌شود.  از مواردی که در اقتصاد مقاومتی بر آن تأکید شده است، توانبخشی بخش خصوصی است که بازارسرمایه بهترین مرکز برای افزایش توانبخشی چه از بعد تأمین‌سرمایه و چه از بعد اجرای پروژه‌هاست. در سال‌های اخیر حجم بسیار بالایی از تأمین‌مالی شرکت‌ها و پروژه‌ها بواسطه افزایش‌ سرمایه در بورس یا انتشار انواع اوراق در این بازار به انجام رسیده است. تنها در سال ۹۵ بالغ بر ۵۳ هزار میلیارد تومان تأمین‌مالی از طریق بازار اولیه صورت پذیرفته است(۲۳ هزار میلیارد تومان افزایش سرمایه شرکت‌ها و ۳۰ هزار میلیارد تومان انتشار انواع اوراق بدهی).  در بحث مشارکت آحاد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی می‌توان به نقش پررنگ بازار سرمایه در جمع‌آوری سرمایه‌های عموم مردم از طریق انواع ابزارهای مالی( سهام، اوراق مشارکت، صکوک و...)و انواع نهادهای موجود در این بازار( صندوق‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌های زمین و ساختمان و...) اشاره داشت.  بحث شفاف‌سازی اقتصاد در سالم‌سازی آن یکی از تکالیف اقتصاد مقاومتی است که همواره این اصل در بازار سرمایه مورد توجه بوده است.  موضوع مبارزه با مفاسد اقتصادی، از دیگر ارکان مهم سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است. از آنجایی که بازارسرمایه به‌طور شفاف و تحت نظارت عمل می‌کند در نتیجه مفاسد اقتصادی در آن بسیار کم‌تر خواهد بود. راه‌اندازی سیستم‌های الکترونیکی گزارشگری مالی و افشای اطلاعات مانند کدال کمکی بزرگی به این موضوع داشته است.  حمایت از تولید ملی، موضوع بسیار مهمی است که جزو ارکان اقتصاد مقاومتی شمرده می‌شود. از آنجایی که ارزش سهام شرکت‌های بورس و فرابورس در حدود ۳۰ درصد تولید ناخالص داخلی کشور است، گویای نقش‌‌وجایگاه بازارسرمایه در تولید‌ملی است. پس حمایت از بورس و سهامداران حمایت از تولیدملی است.  توسعه کسب‌وکارهای دانش بنیان الگویی مناسب برای توسعه پایدار بوده و راه‌اندازی چنین بنگاه‌هایی همواره مورد توصیه اقتصاد مقاومتی است. در این حوزه می‌توان به راه‌اندازی بورس دارایی فکری و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه اشاره داشت. رونمایی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه که تکمیل‌کننده زنجیره کارآمدی بازار دارایی فکری و یکی از حلقه‌های اصلی پیشرفت نوآوری، بهبود بهره‌وری و رشد اقتصادی در کشورهاست از مهم‌ترین ابزارهای بازار‌سرمایه در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان بوده است. ورود بنگاه‌های کوچک و متوسط (SME) از دیگر اقدامات سازمان‌بورس در جهت اقتصاد مقاومتی است. در سال ۹۵ شرکت‌های دانش‌بنیان، کوچک و متوسط امکان حضور در بازار سرمایه را پیدا کردند که این امر موجب توسعه این قبیل شرکت‌ها شد.  در بحث حمایت همه جانبه و هدفمند از صادرات کالاها و خدمات می‌توان به نقش بورس‌کالا به عنوان ابزاری جهت حمایت همه جانبه هدفمند از صادرات کالاها و خدمات از طریق ایجاد قواعد شفاف، تسهیل مقررات و گسترش مشوق‌های لازم اشاره کرد.  از دیگر تأکیدات اقتصاد مقاومتی، اصلاح نظام درآمدی دولت با افزایش سهم درآمد مالیاتی است که وجود شفافیت لازم در شرکت‌های بورسی موجب افزایش سهم درآمدهای مالیاتی دولت بوده است.  در بحث مدیریت مخاطرات اقتصادی می‌توان به طراحی و پیاده‌سازی مشتقات و ابزارهای پوشش و انتقال ریسک مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله در بورس‌کالا و در بورس اوراق بهادار اشاره داشت.  در خصوص شفاف و روان‌سازی نظام توزیع و قیمت‌گذاری و روزآمدسازی شیوه‌های نظارت بر بازار می‌توان به نقش بازارسرمایه و مخصوصا بورس‌های‌کالا و انرژی، با تولید اطلاعات لحظه‌ای در خصوص میزان عرضه، تقاضا و قیمت کالاها و اوراق بهادار، اشاره کرد.  در بحث مدیریت مصرف نیز می‌توان به راه‌اندازی بورس انرژی و کمک به اصلاح و بهبود الگوی مصرف از طریق کشف صحیح قیمت حامل‌های انرژی چون برق اشاره داشت.   ******   نقش بزرگ بازار سرمایه در تأمین‌ مالی حمیدرضا مهرآور مدیرعامل کارگزاری بانک سامان   اقتصاد مقاومتی را می‌‌توان در مقابل اقتصاد وابسته و صرفا مصرف‌کننده قرار داد، این مدل اقتصادی سعی دارد با تغییر در ساختارهای اقتصادی متکی به بیگانگان و با بومی‌سازی متغیرهای کلان آن کشور را از هرگونه تحریم، تهدید و دخالت بیمه کند. اقتصاد مقاومتی با اقتصاد تک‌نرخی، تک بعدی و رانتی متفاوت است. اولین گام جهت پایه‌ریزی این نوع اقتصاد، محدود کردن استفاده از منابع نفتی و جلوگیری از خام‌فروشی است، این موضوع جز با مشارکت آحاد جامعه و اعمال مدیریت‌های درست و بهره‌ور به ویژه در حوزه مالی امکان‌پذیر نیست. یک راه‌حل جایگزین جهت تأمین منابع سرمایه‌گذاری به جای درآمدهای نفتی، استفاده از پتانسیل‌های بازارسرمایه کشور است. یکی از سیاست‌های ابلاغی در خصوص اقتصاد مقاومتی، تقویت همه‌ جانبه نظام مالی کشور با هدف پاسخگویی به نیازهای اقتصاد، تأمین منابع‌مالی جهت پروژه‌ها و شرکت، ایجاد ثبات و در نتیجه رشد‌ و توسعه در بخش واقعی تولید کشور است. متاسفانه درحال‌حاضر تأمین منابع در عموم پروژه‌های توسعه‌ای کلان یا با استفاده از منابع نفتی بوده یا با تکیه بر نظام بانکی صورت می‌گیرد. از طرفی تکیه زیاد بر نظام بانکی کشور عملا کشور را وارد ریسک‌های زیادی کرده است. مهم‌ترین بحث در حوزه تولید داخلی مربوط به تأمین‌سرمایه در گردش شرکت‌ها و تغییرات در حاکمیت شرکتی است. با توجه به نرخ بالای بهره بانکی، عملا شرکت‌ها با دریافت وام بخش زیادی از حاشیه سود خالص خود را از دست می‌دهند و تأمین‌مالی به این صورت چیزی جز هزینه برای شرکت‌ها به همراه ندارد. این موضوع خود برخلاف منویات اقتصاد مقاومتی است. از طرفی با توجه به کاهش منابع مالی در حاکمیت شرکتی عملا معاملات درون گروهی و جابجایی صوری مالکیتی صورت می‌گیرد و تغییر مالکیت جهت بهبود شرایط بنگاه اقتصادی به صورت واقعی وجود ندارد. بازار‌سرمایه می‌تواند همه این خواسته‌ها را به نحو احسن پوشش دهد. بازارسرمایه به عنوان بازاری که بسیاری از شرکت‌های بزرگ و کوچک در آن حضور دارند هم می‌تواند مالکیت شرکت‌ها، طرح‌ها و بنگاه‌های اقتصادی را منتقل کند و هم می‌تواند به عنوان یکی از مراکز تأمین‌مالی به حساب‌ آید. شرکت‌ها در این بازار قادر به تأمین‌مالی کم‌هزینه جهت رشد و توسعه از طریق افزایش سرمایه، انتشار اوراق بدهی، فروش بخشی از سهام خود در بورس و... هستند. هم‌چنین راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر در فرابورس ایران، انتشار اوراق سلف‌ موازی استاندارد در بورس‌کالای و راه‌اندازی صندوق‌های پروژ‌ه‌ای در بورس انرژی ایران از دیگر مصادیق تحقق اقتصاد مقاومتی در داخل کشور هستند. برخلاف تصور اولیه جهت اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی شفافیت اولویت بسیار مهمی است. اقتصاد یک کشور هیچ‌گاه بی‌نیاز از بیگانگان نخواهد شد، مگر این که در درون خود شفافیت کامل داشته باشد. خوشبختانه این شفافیت نیز در بازارسرمایه به نحو احسن وجود دارد و استفاده از پتانسیل‌های این بازار نیز موجب شفاف‌شدن هر چه بیشتر اقتصاد خواهد شد.     ***** تحقق اقتصاد مقاومتی با یاری قوه‌مجریه و بانک ‌مرکزی اسمعیل فؤادیان مدیر بازنشسته ب

اقتصاد   اقتصاد مقاومتی   بازار سرمایه