اقتصاد داعش:ثروتمندترین گروه تروریستی جهان
روزنامه آلمانی «تسایت» مدتی پیش، مطلبی شگفت انگیز و عمیق در مورد نحوه کسب درآمد توسط داعش را منتشر کرد. گروه تروریستی داعش که کنترل بخش‌های گسترده‌ای از عراق و سوریه را در دست دارد، از سوی نشریه «فارین پالیسی» به‌عنوان ثروتمندترین گروه تروریستی جهان اعلام شده است. سه جریان بزرگ درآمدی گروه داعش، طبق فهرست روزنامه تسایت به این ترتیب است:
فروش نفت در بازار سیاه: داعش پول زیادی از فروش نفت در بازار سیاه به دست می‌آورد. محدوده درآمدهای ناشی از فروش نفت برای این گروه، بین 270 هزار تا 3میلیون دلار در هر روز برآورد می‌شود. بین دامنه درآمدها تغییرات زیادی وجود دارد زیرا متخصصان نمی‌توانند مطمئن باشند که نفت در ازای چه چیزی فروخته می‌شود یا داعش، پس از حملات اخیر هوایی، چقدر نفت می‌تواند تولید کند.
گروگان‌گیری: داعش حداقل 25 میلیون دلار (97/ 15 میلیون پوند) از باج‌گیری ناشی از گروگان‌گیری به دست آورده است. رقم واقعی احتمالا بسیار بزرگ‌تر است.
اجاره: داعش کنترل ساختمان‌هایی را که قبلا متعلق به شهرهای اشغال شده توسط آنان بوده، در دست گرفته و روزنامه تسایت اعلام کرده است که در هر ماه حدود 3 میلیون دلار از این طریق درآمد کسب می‌کند.
از طرف بدهی‌ها نیز گروه داعش، پرداختی‌های مهمی دارند که از جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:
دستمزدهای جنگی: پیکارجویان داعش ظاهرا دستمزدی در حدود 500 دلار (40/ 319 پوند) در ماه دریافت میکنند. هر چند این مقدار چندان زیاد نیست؛ اما علاوه بر آن، آنها سهم خود را از وسایل و پول دزدی شده از مناطق مورد حمله خود نیز دریافت میکنند.
مستغلات دولتی: روشن نیست که این سازمان‌ها چقدر هزینه میکنند؛ اما آنها بخش سلامت عمومی و یک فرودگاه را اداره میکنند که نباید ارزان باشد.
این بخش حتی شامل هزینه‌های جنگ در برابر بسیاری از دولت‌ها، نیروهای شبه‌نظامی و گروه‌های تروریست مختلف نمی‌شود، بنابراین اگر چه از داعش به‌عنوان «ثروتمندترین گروه تروریست در تاریخ» نام برده می‌شود، اما همه متقاعد نشده‌اند که چنین باشد. در این مورد روزنامه «تسایت» می‌گوید: «تبلیغاتی که ادعا میکنند نفت موجب خودکفایی داعش شده نیز دروغ‌هایی هستند که بزرگ‌نمایی شده‌اند. در پایان روز، پول فقط پول است و هیچ فایده‌ای ندارد اگر نتوانید به وسیله آن چیزی بخرید و آیا یک اقتصاد مولد اگر هیچ کالایی به مناطق تحت کنترل داعش نرسد، می‌تواند شناور و پویا باقی بماند؟ اگر این چنین نیست، پس درآمدهای نفتی تنها منجر به تورم خواهد شد. اکارت ورتز، اقتصاددان و متخصص نفت، داعش را مانند شرکتی می‌داند که سهام آن بیش از مقدار واقعی، ارزش‌گذاری شده است و از یک «بازی پانزی» با نیاز به توسعه ثابت حکایت دارد.
چگونه داعش از سرکوب اقتصادی به‌عنوان یک تاکتیک استفاده می‌کند؟ پیش از اینکه شبه نظامیان گروه داعش شهر موصل را در ژوئن سال 2014 اشغال کنند، فهیمه عمر یک سالن آرایش داشت اما افراد مسلح گروه داعش، وی را مجبور کردند که کار خود را تعطیل کرده و تنها منبع درآمد خود را از دست بدهد. از نظر افراد داعش، چنین سالن‌هایی موجب تشویق فسق و فساد می‌شوند.
فهیمه یکی از افراد فراوانی (چه مرد و چه زن) است که صاحب کسب و کاری بوده‌اند و می‌گویند که داعش آنها را وادار کرده است تا مغازه خود را بسته و به این طریق نحوه امرار معاش خود را از دست بدهند. به علاوه، این گروه افراط‌گرا، از فعالیت کسانی که از پیوستن به آنها امتناع کرده‌اند، ممانعت کرده و مالیات‌های سنگینی بر شهروندان تحمیل کرده‌اند. ابو مجاهد که همراه با خانواده‌اش از دیرالزور در شرق سوریه که تحت کنترل داعش است، فرار کرده، می‌گوید: «داعش تمام جزئیات اقتصاد را کنترل می‌کند.» وی در ادامه می‌گوید: «تنها افراد آنها یا کسانی که با آنها بیعت کنند، زندگی خوبی خواهند داشت.» وی افزود: «وقتی که داعش کنترل دیرالزور را به دست گرفت، افراد مسلح آن به شکلی سیستماتیک، کنترل اقتصاد محلی را در دست گرفتند، کارخانه‌ها را غارت و مستغلات را مصادره کردند. سپس آنان وارد کسب و کارهای محلی شده و شبکه‌های تجاری محلی را در دست گرفتند.» افراد محلی و فعالان می‌گویند که در رقه، مرکز حکومت داعش، گروهی از تجار وفادار به افراد مسلح، قدرت ویژه‌ای بر اقتصاد محلی تحمیل کرده‌اند. هر چند استان‌های تحت کنترل داعش از جمله دیرالزور و رقه از بازارهای پر رونق سوریه محسوب می‌شده‌اند، اکنون معامله‌گران وفادار به داعش حمل و نقل تمام کالاهای کشاورزی را از رقه به دیگر مناطق تحت تسلط دولت خودخوانده اسلامی (داعش) و نقاطی در کشور عراق، کنترل میکنند.
فعالان می‌گویند که معامله‌گران داعش و نه بازرگانان محلی، هستند که قیمت کالاها را در بازارها کنترل میکنند. حمود موسی یکی از فعالان ضد داعش می‌گوید: «معامله‌گران اکنون تبدیل به ارباب شده‌اند.» وی در ادامه بیان می‌کند: «آنان کسانی هستند که در مورد قیمت‌ها تصمیم می‌گیرند و مردم مجبورند که آن را پذیرفته و با آن کنار بیایند.» از سوی دیگر، داعش آزار و اذیت‌هایی را بر زنان شاغل تحمیل کرده و مشاغلی مانند سالن آرایش را که توسط زنان اداره می‌شود، بسته و ادامه کار را برای زنان متخصص در این کارها ناممکن کرده است. دکتر سوهام محمود که یک متخصص است، می‌گوید: «پس از اینکه شبه نظامیان داعش وی را مجبور به پوشیدن برقع کرده‌اند، مجبور شده کلینیک خصوصی خود را در موصل ببندد؛ اگر چه وی عمل‌های ظریف چشم را انجام می‌داده است.» افراد محلی و فعالان می‌گویند که علاوه بر بستن کسب و کار و ممانعت افراد از امرار معاش، داعش مالیات‌های سنگینی بر افرادی که تحت حاکمیتش زندگی میکنند، اعمال کرده است. ابو مجاهد می‌گوید: «تنها از هوایی که مردم در آن نفس می‌کشند، مالیات گرفته نمی‌شود.» وی در ادامه عنوان می‌کند که هزینه برخی موارد سودمند مانند آب و برق تحت حکومت داعش افزایش یافته است. سوهام محمود به دنبال از دست دادن درآمدش از کلینیک خصوصی خود، از درمان بیماران در بیمارستان‌های موصل نیز منع شده بود، زیرا افراد مسلح گروه داعش به قدری وی را خسته کردند که قادر نبود کار خود را انجام دهد.
دولت خودخوانده اسلامی (داعش) ویدئوهای تبلیغاتی خود را که در آن بازارهای تحت کنترلش پر از انواع کالاها هستند، افزایش داده است؛ اما سوری‌های اهل رقه و دیرالزور می‌گویند در حالی که واقعا کالاها در بازار وجود دارد، قیمت‌ها آنقدر بالا هستند که تنها افراد نظامی داعش می‌توانند قدرت خرید آنها را داشته باشند. یکی از ساکنان می‌گوید که قیمت‌های بالای هزینه مواد غذایی اساسی در دیرالزور تا 1000 درصد نیز افزایش یافته‌اند و در کنار مالیات سنگین و بیکاری بالا، مردم محلی برای خرید اقلام روزمره خود در حال تقلا کردن بوده و در سختی قرار دارند. ام احمد، زنی از اهالی رقه می‌گوید: «میتوانید هر چیزی را در بازار پیدا کنید، اما مردم درآمد کافی ندارند تا قادر به خرید آنچه می‌خواهند، باشند.» وی ادامه می‌دهد: «ما تنها می‌توانیم خیار، سیب زمینی و گوجه فرنگی بخریم. گوشت و مرغ تنها برای افراد داعش قابل خرید است.» فعالان می‌گویند که سرکوب اقتصادی داعش تاکتیکی عامدانه است که از آن برای وادار ساختن مردم به فرمانبرداری و حمایت از افراط‌گرایان استفاده می‌کند.
مردم محلی می‌گویند، وضعیت وخیم اقتصادی، بسته بودن کسب و کار و فقدان اشتغال برخی از افراد را وادار می‌کند که از فرط نومیدی به داعش ملحق شوند. ابومعتصم که اهل شهر الراعی در نزدیکی مرز ترکیه است، می‌گوید: «بسیاری از جوانان به داعش ملحق می‌شوند زیرا این تنها راهی است که درآمدی کسب کنند.» یکی دیگر از شهروندان می‌گوید: «داعش از هر وسیله‌ای استفاده می‌کند تا مردم را در تنگنای اقتصادی قرار دهد، به این امید که آنها را وادار سازد تا به این گروه ملحق شوند.» این تاکتیک در مناطقی که داعش در طول یک سال گذشته یا بیشتر کنترل کرده یا شهرهایی که اخیرا به تصرف این گروه درآمده‌اند، به خوبی کار کرده است. به گفته یکی از ساکنان محلی در پالمیرا تا 1200 نفر از زمان اشغال این شهر توسط افراط‌گرایان در ماه می به داعش ملحق شده‌اند. یکی دیگر از ساکنان می‌گوید: «در پالمیرا، مردم نمی‌توانند شغلی پیدا کنند و در مناطق تحت کنترل داعش در عراق، تنها راه حل برای برخی از پیشه‌وران و کاسبان، به خطر انداختن زندگی خود با فرار از این مناطق بوده است.» فهیمه با محروم شدن از تنها منبع درآمد خود، پس از اینکه افراد داعش سالن وی را تعطیل کردند، ناچار شد از موصل فرار کند و اکنون در اربیل در منطقه کردستان عراق زندگی می‌کند.
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد
