تحریم ها چه تاثیری بر اقتصاد ایران داشت

به گزارش TSEpress  به نقل از   اقتصاد ایرانی در نیمه نخست دهه 2000 میلادی، کشورهای اروپایی همچون آلمان، فرانسه، ایتالیا و یونان اصلی ترین شرکای تجاری ایران بودند که بیش از یک سوم صادرات و واردات ایران را برعهده داشتند. این میزان پس از سال 2005 و به دنبال سیاست نگاه به شرق ایران کاهش چشم گیر داشت. در سال 2011 چین به دنبال هند و کره جنوبی، اصلی ترین شرکای تجاری ایران بودند درحالی که سهم ایتالیا، یونان و اسپانیا در تجارت کاهش چشم گیر داشت. تشدید تحریم ها در سال 2012 مسیر تجارت ایران را بیشتر به سمت شرق خصوصا چین، هند، ترکیه و امارات متحده عربی سوق داد.

صادرات ایران به اتحادیه اروپا در طی سال ها 2012 تا 2014 متوقف شد و واردات نیز تا بیش از 50 درصد در این دوره زمانی کاهش داشت. تجارت با امریکا در طی سال های 2012 تا 2014 در پایین ترین سطح بود و تحریم ها تقریبا تمام تجارت آمریکا با ایران را ممنوع ساختند.

بیش از نیمی از صادرات ایران در سال 2014 به چین و هند بود و حدود سه چهارم از واردات آن نیز از امارات متحده عربی و چین صورت گرفت. اما حتی تجارت با کشورهای آسیایی نیز در سال 2012 با کاهش مواجه شد چراکه تحریم ها تجارت و انتقال مالی با این کشورها را محدود ساخته بود.

تشدید تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا منجر به ازبین رفتن 17.1 میلیارد دلار درآمد صادراتی در طی سال های 2012 تا 2014 شد که معادل 13.5 درصد از کل درآمدهای صادرتی و حدود 4.5 درصد از تولید ناخالص داخلی ایران یود. ایران حدود 7.5 میلیارد دلار نیز در درآمدهای صادراتی خود از ژاپن و 4.4 میلیارد دلار در کره جنوبی و 3.9 میلیارد دلار در کل صادرات کشورهای اروپایی از دست داد.

در اروپا نیز صادرات به ایتالیا بیشترین ضربه را دید و 2.9 میلیارد دلار ضرر زد. و پس از آن آلمان و فرانسه بودند.

تا پیش از سال 2011 سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران به طور میانگین حدود 4 میلیارد دلار بود. بخش استخراج ( نفت و گاز) و تولید دو بخش عمده ای بودند که در آن سرمایه گذاری صورت گرفت.

در زمینه اشتغال زایی نیز 42 هزار شغل در طی سال های 2013 تا 2015 ایجاد شد که تنها 6 هزار عدد از آن ها از بخش نفت و گاز بود و سایر آن در بخش تولید،  فلزات و خدمات صورت گرفت.

تشدید تحریم های بین المللی بر جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران خصوصا در بخش نفت نیز تاثیر منفی داشت. این سرمایه گذاری به دنبال بحران مالی سال 2008 نیز کاهش شدید داشت. کاهش سرمایه گذاری به صنعت نفت آسیب رساند چرا که به دلیل تحریم ها دسترسی ایران به فناوری، دانش و سرمایه محدود شده بود. ایران برای توسعه بخش نفت خود مجبور شد تا به چند شرکت محدود آسیایی و محلی تکیه کند. شرکت های چین و روسیه تنها مواردی بودند که مستقیم یا غیرمستقیم در این بخش مشارکت داشتند. این کشورها نیز به دنبال محدودیت در تجارت با ایران سرمایه گذاری خود را کاهش دادند.

برآورد بانک جهانی از تاثیر تحریم ها بر اقتصاد کلان

اقتصاد ایران تا سال گذشته در رکود دو ساله بود. رشد تا منفی 6.8 کاهش داشت. تولید ناخالص داخلی در همان سطح سال 2009 باقی ماند. بیشترین کاهش در بخش نفت دیده می شود چرا که از سال 2012 تحریم های سختی بر آن اعمال شد، جایی که تولید و صادرات کاهش زیادی در طی دو سال داشت. بخش زیرساخت، صنعت خودرو و اشتغال نیز در این بازه زمانی کاهش داشتند.

دولت جدید سیاست های مالی و پولی را برای کاهش تورم و افزایش رشد اتخاذ کرد. آمارهای بانک مرکزی نرخ رشد در چهارماهه سوم سال مالی 2014-15 را 3 درصد اعلام کردند که این رقم در سال قبل منفی 1.8 درصد بود. نرخ تولید ناخالص داخلی نیز با وجود کاهش قیمت و تولید نقت حدود ۳ درصد برآورد شده است.

برآورد بانک جهانی از تاثیر تحریم ها بر اقتصاد ایران

ایران دومین اقتصاد بزرگ خاورمیانه و شمال آفریقاست. این کشور همچنین با 80.8 میلیون نفر دومین کشور پرجمعیت منطقه پس از مصر است. ایران رتبه دوم در ذخایر گاز طبیعی دنیا و چهارم در منابع نفت خام را دارد. درآمدهای دولت و تولید ناخالص داخلی همچنان به منابع نفتی وابسته است.

دولت همچنان نقش مهمی در اقتصاد بخش مالی و بانکی دارد و اصلاحاتی در زمینه نظام رایانه مستقیم محصولات پتروشیمی، آب، برق و نان صورت داد و با رشد 3 درصدی سال 2014 از رکود خارج شد.

توافق هسته ای و برنامه اقدام جامع مشترک به تدریج منجر به افزایش صادرات نفت ایراد شد و پیش بینی شده کشورهای آسیایی واردات خود را از ایران تا 19.8 درصد در سال 2014 افزایش داده اند. در همین حال صادرات غیر نفتی نیز افزایش یافته و بر اساس آمارها و در مقایسه با سال گذشته رشد 24.2 درصدی در ده ماه نخست سال جاری داشته است. فشار تورم نیز از رقم 35 درصدی در سال 2013 به 15 درصد در سال 2014 کاهش یافت.

نرخ بیکاری اما هنوز چالش اصلی برای دولت باقی مانده است. براساس آمارها نرخ بیکاری در سال 2013،   10.3 درصد بود. منابع غیر رسمی اما این رقم را تا ۲۰ درصد نیز می دانند.

میزان فقر در ایران نیز با در نظر گرفتن 1.25 دلار در روز به عنوان خط فقر، 1.45 درصد است. بنابر گزارش بانک جهانی حدود 0.7 درصد از جمعیت ایران (حدود نیم میلیون نفر) زیر خط فقر زندگی می کنند اگرچه جمعیت زیادی نیز نزدیک به آن هستند.

دولت ایران اقدامات زیادی را برای پیشرفت اقتصادی اعلام کرده است: افزایش ظرفیت تولید اقتصاد غیر نفتی، دادن اختیار بیشتر به بانک مرکزی، گسترش پایه مالیاتی، ثبات نرخ پول داخلی در بازار، گشایش بخش نفت به شرکت های خارجی برای سرمایه گذاری و کمک های فنی.

چشم انداز اقتصادی از سال گذاشته و با مذاکرات هسته ای بهبود یافته است. با رفع تحریم ها و کاهش فشار تورم، ظرفیت صادراتی  ایران و قدرت خرید مصرف کننده افزایش می یابد و از سرمایه گذاری تجاری حمایت می شود. پیش بینی سال 2015 نیز که با کاهش قیمت نفت همراه است گسترش و رشد 06 درصدی برای اقتصاد در نظرگرفته است و نرخ تورم نیز در حد 17.3 درصد برآورد شده است.

منبع: csis