بررسی صنعت اوره و آمونیاک- کود شیمیایی

بخش دوم: بررسی وضعیت و چشم¬انداز صنعت کود

1. مقدمه کود هرگونه مواد طبیعی و یا غیر طبیعی که عموماً بخاطر مواد مفیدی که در آن وجود دارد در کشاورزی برای تقویت خاک مزرعه از آن استفاده می‌کنند، است. برای آنکه خاک از لحاظ مواد غذایی متعدد دچار کمبود نباشد استفاده از کود بسیار مفید خواهد بود. کود دارای انواع بسیار مختلفی به شرح ذیل است که هر کدام دارای خصوصیات مختص به خود می‌باشد.  کود زیستی کود شیمیایی کود حیوانی کود انسانی کود کمپوست کود گیاهی کود سبز در این گزارش از بین انواع اشاره شده کود کودهای شیمیایی مد نظر است. چند دسته از مهمترین کود¬های شیمیایی به شرح ذیل است. کودهای پایه نیتروژن (N ) فسفات (P ) پتاس (K ) حدودا 70 درصد از کل این کود تولیدی جهان در کشورهای چین، هند، ایالت متحده، اتاحدیه اروپا و برزیل استفاده می¬شود. شکل ذیل نسبت استفاده از کود در این نقاط از جهان را نشان داده شده است.

نمایه 1- میزان استفاده از کود در نقاط مختلف جهان

همانطور که مشخص است معادل 28 درصد از کود شیمیایی جهان در کشور چین که بزرگترین مصرف کننده کود شیمیایی جهان است، مصرف می شود. بعد از آن هند با سهم 16 درصدی بزرگترین مصرف کننده کود دنیا می باشد. همچنین ایالت متحده، اروپا و برزیل با به ترتیب سهم مصرف 12، 10 و 6 درصد، جزء کشورهای مهم مصرف کننده کود هستند. در کشورهای چین، هند و ایالت متحده همچنین اتحادیه اروپا نیتروژن سهم عمده مصرف را داشته و بعد از آن فسفات و بعد هم پتاس استفاده می شود. اما این ترتیب در برزیل برعکس است. می توان گفت نوع محصول تولید شده در مناطق مختلف جهان در انتخاب کود شیمایی مورد استفاده تاثیر بسزایی خواهد داشت. به دلیل رشد قابل توجه تولید بیواتانول در 7 ساله اخیر در آمریکا، بزرگترین بازار مصرف کودهای نیتروژنی در آمریکا را ذرت تشکیل می دهد. در اروپا و روسیه، گندم و سایر حبوبات و در آسیا، برنج بزرگترین بازارهای مصرف می باشند. در جدول ذیل میزان مصرف کود شیمیایی به تفکیک برای سال های 2012تا 2015و همچنین پیش بینی برای سال 2016 و 2017 آورده شده است. مصرف نیتروژن در سال 2015 نسبت به سال قبل 4 درصد افزایش یافته است. رشد مصرف نیتروژن بیش از رشد مصرف کل کود شیمیایی می باشد. بر اساس پیش بینی IFA مصرف کود شیمیایی در سال 2016 نسبت به سال قبل، حدودا 0.1 درصد رشد خواهد داشت، البته این کاهش رشد به دلیل رشد منفی و کاهش مصرف فسفات بوده است. در سال 2016 پیش بینی می شود مصرف کود شیمیایی کمی بیش از سال 2015 داشته باشد. البته در این دوسال پیش بینی می شود که رشد نیتروژن نیز کمی افزایش داشته باشد .

جدول –کل مصرف کود جهان (واحد میلیون تن، منبع: IFA )

در ادامه به طور مختصر به 3 دسته کودهای شیمیایی شامل نیتروژن، فسفات و پتاس اشاره می¬شود. 1. نیتروژن نیتروژن یک جزء کلیدی از آمینو اسیدها است، که پروتئین¬های گیاهی و کلروفیل را تشکیل می¬دهند.  در سال گذشته حدودا 80 درصد از مصرف نیتروژن در کود بوده و 20 درصد از آن در تولیداتی غیر از کود استفاده شده است. بیشترین تولید و بیشترین تقاضا برای نیتروژن در شرق آسیا بوده است. حدودا 81 درصد از تولیدات نیتروژن مصرف شده است در نتیجه در نیتروژن اضافه تولید وجود دارد.

بیشترین مصرف نیتروژن بر اساس نمودار ذیل در کشور چین با چیزی حدود 36 درصد از کل مصرف است. بعد از آن هند 9 درصد و روسیه و ایالت متحده هرکدام 6 درصد از مصرف جهانی را دارند.

نمودار 1- سهم مصرف انواع نیتروژن در نقاط مختلف جهان

حدودا بین 80 تا 90 درصد از هزینه تولید آمونیاک را مواد اولیه تشکیل می دهد، بنابراین در مناطق با دسترسی به گاز طبیعی هزینه کمتری دارد. شایان ذکر است کشور چین عمده بازار نیتروژن را با تولید بر اساس مواد اولیه ذغال سنگ در اختیار دارد. 2. فسفات فسفات در باردهی محصولات کشاورزی و رشد ریشه بسیار مهم است. بیشترین مصرف فسفات در چین با سهم 32 درصدی مصرف است. 17 درصد مصرف فسفات در هند و بعد از آن ایالت متحده و برزیل است.

نمودار 2- سهم مصرف انواع کود پایه فسفات در نقاط مختلف جهان

3. پتاس دسته سوم از مواد پایه کودهای شیمیایی پتاس است. بیشترین مصرف پتاس در ایالت متحده بوده که 18 درصد از مصرف جهانی را به خود اختصاص داده است. چین 16 درصد، برزیل 13 و هند 12 درصد مصرف پتاس را دارند. بعد از آن نیز اروپا با 10 درصد همچنین اندونزی و مالزی با مجموعا 6 درصد مناطق مهم مصرف کننده کود پتاس هستند.

نمودار 3- سهم مصرف انواع کود پایه پتاس در نقاط مختلف جهان