تاثیرات اجرایی شدن برجام بر صنایع زیربنایی بازار سرمایه (معدنی وفلزات )

دربررسی اثرات رفع تحریم به ناچار گریزی میزنیم به سال های قبل و آغاز تحریم ،ایران اسلامی از سالهای دور پس از انقلاب به بهانه های مختلف در زمینه های گوناگون با تحریم های مختلفی روبرو بوده است از بهانه تسخیرلانه جاسوسی گرفته تا جنگ با عراق و ... اما بزرگترین وجامع ترین تحریم ها از سال 2006میلادی با گشوده شدن پرونده هسته ای ایران در شورای امنیت سازمان ملل آغاز شد، از آن تاریخ به بعد شش قطعنامه بر علیه ایران تصویب شد که به نظر دولت وقت کاغذ پاره ای بیش نبود اما در واقعیت سبب انزوای ایران در دهکده جهانی گشت و رفته رفته از سال 2007اتحادیه اروپا نیز پس از امریکا ، تحریم های یکجانبه ای را برعلیه ایران مصوب واجرایی نمود تا فشارها بیشتر شود . آمار ها نشان می دهد با آغاز تحریم کاهش واردات کالاهای سرمایه ای به کشور و کاهش صادرات کل صنعتی بدون احتساب میعانات گازی بر ما رخ نمود که خود کاهنده رشد اقتصادی کشور بود ،کاهش سهم ایران از فروش اوپک ، دور زدن مسیر فروش قانونی نفت و دریافت کالا بجای دلار و هزینه های فراوان دیگری در این مسیر پرداخت شد اگر واقع بینانه به سالهای نه چندان دور نگاه کنیم رشد نرخ دلار، تورم های بی سابقه ، بیکاری و عقب ماندگی صنایع از ملموس ترین نتایجی بود که عواقبش درسطح خانواده ها نیز احساس گردید . اما آن سالها مصادف شد با رشد نرخ جهانی نفت که درواقع کشور مارا به تعبیر مقام معظم رهبری به همان بچه ی پولدار تبدیل کرد که خرج کردن ارزهای نفتی اورا از پیشرفت و دور اندیشی غافل کرده است . به هر حال آن سالها گذشت و در اواسط سال2013مصادف با خرداد1392با انتخاب دکتر حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران معادلات جهانی تغییر کرد و شعار اعتدال و گفتگو سر لوحه ی امور قرار گرفت و مذاکرات برای رفع مناقشه ی هسته ای و جلب اعتماد جهانی از سر گرفته شد. این مذاکرات زیر نظر مستقیم وزیر امورخارجه راندهای نفس گیری را سپری نمود تا سرانجام بعداز کش مکش های بسیار به نتیجه برد برد که مطلوب طرفین باشد انجامید و منجر به این شد که در مرحله اول در سال 2014مبلغ 7 میلیارد دلار از پولهای بلوکه شده ایران طی اقساطی باز گردانده شود . گزارش صندوق بین المللی پول (IMF) به سادگی تاثیر اجرایی شدن برجام را بر اقتصاد ایران به تصویر میکشد: این مرجع جهانی چهار پتانسیل برتر رفع تحریم های ایران را در 1-حوزه حمل ونقل 2- سوئیفت 3- آزاد سازی دارایی های ایران 4-تامین قطعات انتقال کالا وخدمات جانبی صنایع می شمارد که رشد اقتصادی ایران را از 8/0 درصد در سال 2015 به 4/4 درصد در سال 2016 می رساند کارشناسان این صندوق در گزارش خود به ادامه روند روبه رشد در سالهای بعد نیز اشاره داشته اند. از زمانی که اجرایی شدن برجام کلید خورده است بیش از 140 گروه اقتصادی وبازرگانی از کشور های مختلف خودرا به ایران رسانده اند تا شاید بتوانند از طریق رایزنی با ایران وگرفتن سهمی از بازار ایران و بازار های خاور میانه گره ی رکود که از سال 2008 بر اکثر کشورها سایه افکنده باز کنند اما قطعا کشور دیگر تجربه قراردادهای مانند پژو را تکرار نمیکند که روزی دوباره در میانه راه تنها گذاشته شود.

• رفع تحریم ها و اثر آن چگونه صنایع بورسی را منتغع می سازد ؟؟؟

اثرات رفع تحریم ها واجرایی شدن برجام را ازچند جهت میتوان موردبررسی قرار داد برای نمونه از لحاظ جو روانی و دیگری اینکه در عمل چه اتفاقی رخ میدهد قطعا بازار سرمایه به دلیل انتظارات ، هوشمندانه تر از بازار های دیگر به رفع عملی تحریم ها واکنش نشان میدهد و به استقبال آن می رود بازار بورس درواقع به پیشواز تغییرات اقتصادی میرود همانگونه که درآغاز رکود هم پیشگام بود پس میتوان رشد های دی ماه 1394 را به پای نزدیک شدن به رفع تحریم های بانکی و آزاد شدن سویفت دانست و همچنین انتظار داشت که قراردادهای جدید رفته رفته از اوایل سال 1395 تاثیرات خودرا درپیش بینی های صورتهای مالی شرکتها نشان دهد ، از این رو خرید نماد های بنیادی بازار سرمایه قطعا سود خوبی را نصیب سرمایه گذاران صبور میکند. از نگاهی دیگر همانگونه که رفع تحریم ها برای جهش اقتصادی ایران یک فرصت به شمار می آید اگر به درستی هدایت نشود خود می تواند چالش بر انگیز و دردسر ساز شود اگر برای ورود به بازار جهانی و توسعه ی پایدار در همه ی زمینه ها تلاش نکنیم بزودی فقط یک بازار مصرف برای کشورهای دیگر میشویم که بعداز پرداخت بهای سنگین تحریم مجدد وابسته ی غربی هاییم.  شرکت ها و صنایع بورسی جزیی از چرخه ی اقتصاد کشور اند که درواقع آینه اقتصاد هر کشور به شمار می آیند و قطعا از تحریم ضررهای سنگینی متحمل شده اند و حال که قیمت نفت به زیر 30 دلار رسیده است وظیفه مهمتری بردوش دارند تا بتوانند اقتصاد تک محوری ایران را که مدتها بر پایه طلای سیاه استورا بوده است رفته رفته متحول و از حالت تک قطبی خارج نمایند . از جمله مشکلات صنایع بزرگ و زیر بنایی نظیر معدن وفلزات طرح های توسعه وتبدیلی است که با کمبود منابع مالی و تامین مالی های پر هزینه که گاها به بهره 30% هم منتج میشود به کندی پیش می رود که میتوان با استفاده از گشایش های اعتباری خارجی و استفاده از وام های کم بهره بین المللی این مشکل را بسرعت مرتفع کرد و همانطور که در چشم انداز 1404 آمده است کشور به جای خام فروشی با استفاده از صنایع تبدیلی ارزش افزوده چندبرابری خلق کند و سپس محصول نهایی را به بازار های جهانی روانه کند . مشکل دیگر نبود شرکای تجاری در دوران تحریم برای ارتقای سطح کیفی محصولات بود که این مهم با تدابیر تیم بازرگانی واقتصادی دولت و اخذ تضامین لازم به راحتی میتواند حل شود و در واقع مابجای اینکه مصرف کننده محصولات کشور های طرف قرار داد باشیم در تولید و فروش با آنها شریک شویم قطعا با رونق صنایع پایین دستی تقاضا برای مواد اولیه معدنی و فلزات نظیر: فولاد ، روی ، مس ، مشتقات آهن و آلومینیوم افزایش می یابد که میتواند مشکل فروش محصولات که چند سالی است با رکود جهانی و کاهش تقاضای چین دوچندان شده است مرتفع سازد هم اکنون انبار محصول اکثر شرکتهای فلزی پر است از محصولاتی که درانتظار فروش وترخیص از انبار اند این مهم نیز از نکات جذاب سهام این گروه است که با فروش محصولات دوره های قبل تر میتواند به شناسایی سود و کاهش هزینه های مالی شرکت منجر شود . نکته دیگر بهره وری نیروی کار در کشور بسیار پایین تر از استانداردهای جهانی است و ضایعات تولید بالا که سهم عمده ای از آن به دلیل فرسوده بودن ماشین آلات و ابزار و همینطور آموزش های تخصصی کارکنان است که آن نیز با افزایش ورود کالاهای سرمایه ای و انتقال تکنولوژی های نوین و بومی سازی آنها میتواند بهره وری نهایی را افزایش دهد و بهای تمام شده محصول آماده برای فروش را کاهش چشمگیری دهد و سود شرکتهای بورسی را با جهش چشمگیر همراه سازد و از طرف دیگر در صنایع معدنی فن آوری های نوین استحصال مواد معدنی از خاک های کم عیار بسیار مهم است ، درحال حاضر که ذخایر معدنی پر عیار روبه کاهش است باتجهیزات موجود ودانش داخلی خاک های کم عیار توجیه مالی برای استحصال مواد معدنی ندارند که اگر این مسیله مرتفع شود بسیاری از معادن مجدد به چرخه تولید اضافه میشوند وتولیدشان توجیه پیدا میکند. افرادی که به صنایع اساسی وبزرگ بورسی آشنا اند خوب به خاطر دارند که وارد کردن دستگاه های عظیم معدنی با چه چالش هایی روبرو بود وباید مبالغ هنگفتی خرج میشد تا کالا از واسطه ها خریداری شود و حتی در مواردی که پیش پرداخت هم انجام شده بود با اعمال تحریم ها کالا از مرز کشور مبدا خارج نشد و یا پس از ورود مرحله نصب و آموزش ناتمام ماند تا تجهیزات خریداری شده بلا استفاده در انبار بمانند. یا حتی شرکت ملی مس برای دریافت وجه فروش های صادراتی نیز مشکلاتی داشت که در نهایت به سوخت شدن قسمتی از مطالبات انجامید. شبکه ریلی و حمل ونقل مواد اولیه و محصول نهایی شرکتها از مهم ترین قسمت های بهای تمام شده کاذب در صنعت فلزات اساسی واستخراج کانه های فلزی است که میتواند تاثیر مستقیم بر سود هر سهم شرکتها داشته باشد این نکته در امر صادرات نیز بسیار احائز اهمیت است و مزیت رقابتی ایجاد میکند متاسفانه در حال حاضر شبکه ریلی موجود بصورت پیوسته و منسجم از معدن به کارخانه و از کارخانه به بنادر متصل نیست تا هزینه های حمل کاهش وسلامت حمل ونقل به نحو مطلوب رعایت شود البته توجه و تمرکز دولت به این نقطه معطوف شده است که حمل ونقل ریلی امن ترین و ارزان ترین حمل ونقل است . تعرفه واردات یکی از مهمترین دغدغه های تولید کنندگان فلزات بود که در این اوضای نابسامان فروش محصولات کار راسخت تر میکرد که با همکاری وزیر صنعت معدن وتجارت به نحو مطلوبی حدود 25 درصد افزایش یافت تا محصولات داخلی بهتر از گذشته بفروش برسند و در زمانی که مازاد تولید در داخل وجود دارد واردات از کشور های دیگر انجام نشود . یکی دیگر از پتانسیل های عرصه معدن و فلزات اساسی افزایش تقاضای داخلی به واسطه قرارداد های ساخت و طرح های عمرانی بزرگ است همانطور که درابتدا گفته شد مدتی است که به دلیل افت شدید قیمت جهانی کشورهایی نظیر ایران که بودجه ای نفتی داشته اند با کسری بودجه مواجه شده اند و ناچار به توقف طرحهای عمرانی و صنعتی نظیر طرح های بزرگ تبدیل محصولات پتروشیمی شده اند . آغاز همکاری با سرمایه گذاران خارجی مجدد حجم عظیمی تقاضا روانه محصولاتی نظیر محصولات فولادی و آهنی و فرآورده های معدنی نظیر شمش روی و آلومینیوم و دیگر فلزات میکند. باید توجه داشت در بسته ی خروج از رکود که دولت تهیه کرده است یکی از مهمترین اولویت ها حفظ ارزش های اقتصاد مقاوتی است اقتصاد مقاومتی تاکید فراوانی به خودکفایی و نیز تامین کالاهای اساسی و استراتژیک در داخل مرزهای کشور دارداز همین رو فولاد و صنایع معدنی بع عنوان خوراک اصلی صنعت و شاخه های زیر دستی از اهمیت دوچندانی برخوردارند و در این بسته ی خروج از رکود تاکید بر تحریک قسمت تقاضای بازار از طریق تخصیص منابع معلوم و هدفمند تا بتواند به صورت پایدار و مداوم رشد اقتصادی را بدون اینکه تورم شدید گذشته باز گردد احیا کند . در مجموع از آنجایی که افت شدید دوسال اخیر سهام اکثر گروه های بورس را تحت تاثیر خود قرار داده است میتوان امید داشت که در زمان خروج از رکود به خوبی افت های گذشته جبران شود و کام سهامداران وفا دار وصبور شیرین گردد . محمد شفیع پور ، فعال بازارسرمایه ، کارشناس بازار سرمایه منبع: ماهنامه اخبار فلزات