صنعت پتروشیمی-متانول(فضای بین ­الملل)

1.بررسی وضعیت تقاضا

بزرگترین بازار مصرف متانول کشور چین می باشد؛ بازاری که محرک اصلی رشد بسیاری از بازارهای این کالا در جهان محسوب می شود. تقاضا در این کشور رشدی دو رقمی را به ثبت رسانده و سطح مصرف متانول برای تولید اسید استیک، مخلوط با بنزین و دی متیل اتر (DME ) چشمگیر بوده است.

1.1. تقاضای متانول در سطح جهان

نمودار ذیل نشان دهنده­ تقاضای متانول در سطح جهان می­باشد. بیشترین مصرف متانول به ترتیب در شمال شرقی آسیا، اروپا و آمریکای شمالی می­باشد. از سال 2006 تا 2009 مصرف متانول در اروپا و آمریکای شمالی کاهش یافته است، اما پس از این سال به دلیل برون رفت از بحران مالی رشد نرمی را شروع کرده است و بر طبق پیش­بینی IHS پیش­بینی می­شود که مصرف متانول تا سال 2016 رشد داشته باشد. اما در آسیای شمال شرقی از سال 2009 به بعد رشد تقاضای متانول افزایش بسیار بیشتری نسبت به دیگر مناطق جهان داشته است و پیش­بینی می­شود این رشد با ضریب بیشتری نیز افزایش یابد. تقاضا در بقیه مناطق دنیا نوسانات چشمگیری نداشته است.

نمودار1- تقاضای جهانی متانول (منبع:IHS ، ارقام به میلیون متریک تن)

1.2. مهم­ترین کشورهای مصرف کننده متانول

بیشترین مصرف متانول به ترتیب در چین، اروپای غربی، دیگر کشورهای آسیایی، ایالت متحده و ... می­باشد. بر اساس پیش­بینی IHS تقاضای متانول تا سال 2015 به طور میانگین با نرخ رشد 9.8% افزایش خواهد یافت. چین بزرگترین کشور مصرف ­کننده متانول بوده و بر اساس پیش­بینی سهم مصرف آن از کل مصرف سالیانه متانول از 41% در سال 2010 به 54% در سال 2015 خواهد رسید. چین متانول مورد نیاز خود را به طور کامل وارد نخواهد کرد، اما واردات این کشور زیاد خواهد شد.

1.3. مهم­ترین بخش­های مصرف­ کننده

بر اساس اطلاعات مصرف  تولیدات فرمالدهید بزرگترین مصرف کننده متانول بوده و حدودأ 32% از متانول مصرفی دنیا را به خود اختصاص داده است. پس از فرمالدئید ، MTBE با 10% و اسید استیک با 10% بیشترین موارد مصرف متانول را تشکیل می­دهند. سایر کاربردها برای متانول شامل مصارف سوخت، کلر متانول، حلال ها، متیل آمین ها و متیل متاکرالید است.  پس از فرمالدئید، سوخت/گازوئیل و دی متیل اتر با 11% بیشترین موارد مصرف متانول را تشکیل می­دهند. مصرف استیک اسید در طول دو سال گذشته ثابت مانده است. سایر کاربردها برای متانول شامل استیک اسید، MTO /MTP ، کلر متانول، حلال ها، متیل آمین ها و متیل متاکرالید است.

نمودار 2- مهمترین بخش­های مصرف­ کننده متانول

1.4. پیش­ بینی تقاضا در سطح جهان

تولید و مصرف جهانی متانول در سال 2010 بطور تقریبی به ترتیب 78 و 50.3 میلیون متریک تن بوده است. پیش­ بینی ­ها نشان می­دهد مصرف متانول در سال 2016 به 92.3 میلیون متریک تن افزایش خواهد یافت. ظرفیت عملی تولید متانول در جهان از 66 درصد در سال 2009 به دلیل توسعه ظرفیت تولید به 62 درصد در سال 2010 کاهش یافته است. موسسه IHS در آخرین گزارش خود پیش­بینی کرد تقاضای متانول در خلال سال­های 2010 تا 2015 سالیانه 9.8% و در خلال سال­های 2015-2020 سالیانه 5.8% افزایش یابد. از طرفی پیش­بینی شده علی رغم رشد قابل توجه مصرف، به دلیل گسترش چشم­گیر ظرفیت­ها در سالیان آتی ظرفیت عملی کاهش یابد. بر اساس پیش­بینی چین به عنوان بزرگترین مصرف کننده متانول دنیا سهم مصرف خود را از 41% در سال 2010 به 54% در سال 2015 خواهد رساند.

متوسط نرخ رشد سالانه تقاضای متانول چین طی سال های 2011-2006 حدود 23.8% می باشد و برای بقیه جهان 0.15%- می­باشد. تقاضای متانول چین طی سال­های 2016-2011 معادل 19.5% افزایش یافته و تقاضای مابقی جهان 3.1% افزایش می­یابد.

نمودار 3- مقایسه تقاضای متانول چین و مابقی جهان  

تقاضای جهانی برای MTO/MTP از سال 2010 به میزان کمی ایجاد شده و در سال 2011 و 2012 افزایش یافته و همچنین پیش­بینی می­­گردد که تقاضا برای این محصول از متانول در 5 سال آینده افزایش زیادی داشته باشد. کاربرد دیگری از متانول که میزان آن هم روبه افزایش پیش­بینی می­گردد مصارف سوخت می­باشد. تقاضا برای فرمالدهید نیز در 5 سال آینده روبه افزایش پیش­بینی می­گردد اما میزان افزایش آن نسبت به دو کاربرد MTO/MTP و مصارف سوخت کمتر می باشد که در نهایت سهم آن از مصرف کلی به 25 درصد کاهش می­یابد.

در سال 2011 حدود 32% متانول در تولید فرمالدهید استفاده شده ­است. پیش­بینی می­گردد که این میزان در سال 2016 با تقاضای 31 درصدی برای سوخت که بزرگترین بخش مصرفی خواهد شد به 25% کاهش یابد. کاربردهای فرمالدهید متنوع است. کاربردهای رایج آن به صنایع چوب، آفت­کش، داروی ضدعفونی و صنایع عکاسی می­باشد. پیش­بینی می­شود تقاضای متانول به الفین (MTO ) و پروپیلن (MTP ) که بیشترین رشد پیش­بینی شده تقاضا را دارد، سهم بالایی از مصرف متانول را در سال 2016 داشته باشد. پیش­بینی می­شود که مقدار زیادی از این ماده در چین استفاده شود.

1.5. مهم­ترین موارد تقاضا برای متانول

 بین سال های 2006-2011 میانگین نرخ رشد سالیانه سوخت معادل 14.2%، MTO/MTP معادل 0% و دیگر مشتقات معادل 3.3% می­باشد که بر اساس پیش­بینی بین سال­های 2011- 2016 میانگین نرخ رشد سالیانه سوخت به 9.2% کاهش، MTO/MTP به 61.2% افزایش و دیگر مشتقات به 4.6% افزایش خواهد یافت. با توجه به این پیش­بینی تغییر جدی در ترکیب مصرف متانول در بین سال­های مذکور اتفاق خواهد افتاد و متانول به الفین (MTO ) و متانول به پروپیلن (MTP ) رشد مصرف بالایی خواهند داشت.

1.بررسی وضعیت تولید

2.1. تولیدات متانول در سطح جهان

در حال حاضر چین بزرگ ترین تولید کننده متانول در جهان است و عربستان، ترینیداد هم در رده­های بعدی قرار دارند. تولید متانول در کشور ما حدودا 6 درصد از متانول جهان را تولید می­کند. شایان ذکر است که در برنامه توسعه پتروشیمی کشور، احداث واحدهای مختلف تولید کننده متانول با مجموع ظرفیت 16 میلیون تن پیش بینی شده است.

متانکس رهبر بازار در جهان می­باشد و حدود 15.2% از سهم بازار جهان را دارد و درنتیجه قیمت متانول متانکس در اکثر بازارها تعیین کننده است. در سال 2011 تقاضا برای متانول در سطح جهان به طور چشمگیری ( حتی بالاتر از رشد تولید ناخالص داخلی جهان ) افزایش یافت. البته عمده مصرف آن در بخش های تولید سوخت ( مخلوط با بنزین ) و الفین ها بود.

2.3. پیش­بینی روند تولید و ظرفیت تولید متانول

 پیش­بینی می­شود در سال 2016 حدودا 80 درصد کل ظرفیت تولید، عملی باشد.  شکاف بین تولید و مصرف که در سال 2011 به اوج خود رسیده است در سال 2016 بسیار کاهش یافته و تولید به مصرف نزدیک خواهد شد. این رشد مصرف و کم شدن شکاف اضافه تولید تاثیر زیادی بر قیمت­ها خواهد گذاشت و موجب رشد قیمت­ها می­شود.

در مورد ظرفیت تولید می­توان دریافت که این مقدار از 95 میلیون تن در سال 2012 به حدودا 116 میلیون تن در سال 2016 افزایش خواهد یافت.

1.تکنولوژی و فرآیند تولید متانول

فرآیند تولید متانول شامل سه بخش زیر می­باشد: 1. تولید گاز سنتز 2. سنتز متانول 3. خالص ­سازی متانول

عمده­ ترین تفاوت بین روش­های تولید متانول تفاوت در تولید گاز سنتز می­باشد. اصلی­ ترین دارندگان لیسانس تولید متانول در جهان شرکت­های لورگی، تاپسو و داوی می­باشند. همچنین جدید­ترین تکنولوژی، استفاده از روش اتو ترمال به منظور تولید گاز سنتز بوده و تحت لیسانس شرکت­های لورگی و داوی می­باشد. 1.مواد اولیه برای تولید متانول

مواد اولیه مورد نیاز برای تولید متانول با توجه به تکنولوژی تولید متفاوت است. بیشتر کشورها که دسترسی به گاز طبیعی دارند از گاز طبیعی برای تولید متانول استفاده می­کنند. البته کشور چین که بزرگترین بازار مصرف محصول متانول است، از تکنولوژی متفاوت در تولید متانول استفاده می­نماید. این کشور با استفاده از تکنولوژی تبدیل به گاز زغال­سنگ ظرفیت تولیدی خود را بر مبنای زغال سنگ بنا نهاده و از ماده اولیه زغال سنگ برای تولید متانول استفاده می­کند. این امر موجب بالا رفتن بهای تمام شده تولید متانول می­شود که می­تواند بر قیمت متانول تولیدی در چین اثرگذار باشد و با افزایش قیمت در این کشور قیمت متانول دیگر رقیبان آن نیز افزایش یابد. 1.حاشیه سود شرکت­های تولید کننده متانول

شرکت متانکس که رهبر متانول در سطح جهان می­باشد  به طور میانگین در سه سال گذشته حاشیه سود خالصی معادل 7% بدست آورده­است. شرکت سابیک به دلیل اینکه در کشور عربستان قرار دارد و دسترسی به خوراک گاز طبیعی ارزان قیمت حاشیه سود بالاتری به طور میانگین 14 درصد بدست آورده است. در نتیجه نزدیکی به گاز طبیعی و در اختیار داشتن آن می­تواند هزینه­ها را کاهش و حاشیه سود را افزایش دهد.