نوشتاری در خصوص حجم مبنا
حجم مبنا یکی از متوقف کننده‌های خودکار است که حاصل تفکر محققان مالی در دهه ۱۹۹۰ با هدف کنترل بحران‌های مالی ایجاد شد. به دنبال بروز نوسانات غیرمنطقی در قیمت سهام شرکت‌ها و به دنبال آن تغییرات شدید شاخص سهام در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ شمسی، مسئولان وقت بازار سرمایه کوشیدند تا با وضع رویه‌ها و محدودیت‌هایی مانع از ایجاد نوسانات در قیمت سهام شوند و به نوعی از متوقف‌کننده‌های خودکار نظیر حجم مبنا در راستای کنترل نوسانات قیمتی استفاده کنند. اکنون و پس از گذشت بیش از یک دهه، وجود این اهرم موجب شکل‌گیری رفتار فعالان بازار شده است به گونه‌ای که تصمیم‌گیری در خصوص آن به یکی از چالش‌های عموماً سال‌های کم افت و خیز بازار سرمایه بدل شده است.
به گزارش TSEpress به نقل از هفته‌نامه بورس موافقان حجم مبنا معتقدند این اهرم، ابزاری است که در شرایط رکود بازار، از کاهش سرمایه هزاران سرمایه گذار جلوگیری می‌کند و تأثیر شایعات و رفتار توده‌ای را در بازار کم عمق ایران کاهش می‌دهد و در دوران رونق نیز مانع افزایش احساسی و غیرمنطقی قیمت سهام و تشکیل حباب قیمتی می‌شود. اما موافقان تا‌کنون صحبتی از سایر اثرات حجم مبنا نظیر افزایش طول دوره رکود و رونق به دلیل تعدیل کند قیمت دارایی‌ها ارائه نکرده‌اند.
از طرف دیگر برخی معتقدند برداشتن حجم مبنا موجب استقبال فعالان بازار از شرکت‌های با سرمایه بالا می شود. چراکه با زدودن حجم مبنا، رشد قیمتی سهام این شرکت‌ها با حجم نقدینگی کمتری نیز محقق می شود. همچنین معتقدند که برداشتن حجم مبنا باعث برچیدن یک نگرش ناخوشایند منفی مرسوم در میان برخی سهامداران است که تصور می‌کنند اگر شرکتی افزایش سرمایه دهد تعداد سهام آن بیشتر می‌شود و به تبع آن حجم مبنای آن سهم افزایش خواهد یافت. لذا این دسته از سهامداران اقدام به فروش سهام این شرکت‌ها کرده و سهام شرکت‌های کوچکتر را خریداری می‌کنند که موجب متورم شدن قیمت این گونه سهام می‌شود و در نهایت اینطور جمع بندی می‌کنند که برچیدن حجم مبنا به تعدیل قیمت سهام شرکت‌ها به سوی قیمت ذاتی آنها کمک خواهد کرد.
اما آنچه که در خصوص برچیدن حجم مبنا باید مد نظر قرار گیرد آن است که به دلیل شکل گرفتن رفتار سهامداران در بلندمدت نسبت به آن، تغییر ناگهانی حجم مبنا به مثابه یک تغییر ساختاری بزرگ در بازار سرمایه بوده و موجب تحمیل یک شوک منفی به بازار خواهد بود. لذا برای تحمیل مزایای بلند‌مدتِ نبودن حجم مبنا بر مزایایِ کوتاه‌مدت وجود آن می‌بایست اصلاحات حجم مبنا نه به صورت کوتاه‌مدت، بلکه با در نظر گرفتن جانب احتیاط و در یک دوره بلندمدت صورت پذیرد.
*مصطفی محبی مجد(سرپرست تحلیل و توسعه بازار شرکت سبدگردان آسمان)
عضویت کانال اخبار بورس اوراق بهادار تهران (Tse Press) در تلگرام
