راهکارهایی برای نجات بازار SME
بازار شرکت‌های کوچک و متوسط براساس مصوبه اسفند ۱۳۹۴ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار تاسیس شده است و دارای چند تابلو از جمله دانش‌بنیان و رشد است. درخصوص این بازار، توافقاتی با معاونت علمی ریاست جمهوری نیز برای پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان صورت گرفته است. در حال حاضر دو شرکت گز سکه و مجتمع پترو صنعت گامرون در بازار sme فرابورس ایران پذیرفته شده و در حال معامله هستند. شرکت مجتمع پترو صنعت گامرون با سرمایه ۶۰ میلیارد ریالی در تاریخ ۶ دی ماه ۱۳۹۵ با نماد «شگامرن» به عنوان نخستین شرکت پذیرفته شده در این بازار اولین معامله خود را با قیمت ۳۰ هزار ریال شروع کرد و تا تاریخ ۸ خرداد ۱۳۹۶ در مجموع ۶۲ روز معاملاتی را سپری کرده است که قیمت سهم در این تاریخ با رشد ۱۰۶ درصدی به قیمت ۶۱،۹۷۹ ریال رسیده است. شرکت گز سکه با سرمایه ۴۹ میلیارد ریالی در تاریخ ۲۶ دی ماه ۱۳۹۵ با نماد «غگز» به عنوان دومین شرکت پذیرفته شده در این بازار نخستین معامله خود را با قیمت ۱۱۰۰ ریال شروع کرد و تا تاریخ ۸ خرداد ۱۳۹۶ در مجموع ۲۶ روز معاملاتی را سپری کرده است که قیمت سهم در این تاریخ با رشد ۸۱ درصدی به قیمت ۲،۰۰۰ ریال رسیده است. همچنین شرکت سیمان سفید ارومیه با نماد «سفاروم» با سرمایه ۷۰،۲۴۸ میلیون ریالی در تاریخ ۲۵ دی ماه ۱۳۹۵ پذیرش شده و در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ماه ۱۳۹۶ به عنوان سومین شرکت در این بازار درج شده است. موضوعی که در مورد شرکت‌های کوچک و متوسط مطرح است، شفافیت در صورت‌های مالی و رعایت اصول و مبانی حاکمیت شرکتی است. برای پذیرش این شرکت‌ها در بازار اختصاصی آنها در فرابورس یکی از شروط اصلی این است که صورت‌های مالی تهیه شده توسط شرکت باید به‌وسیله حسابرسان عضو جامعه حسابداران رسمی حسابرسی شده باشد و در سنوات بعد از پذیرش نیز حسابرس شرکت الزاما باید از بین حسابرسان معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار انتخاب شود.
۹۰ درصد از شرکت‌های فعال در اقتصاد کشور، بنگاه‌های کوچک و متوسط هستند و نقش اساسی در اقتصاد ملی ایفا می‌کنند، اما این شرکت‌ها نقشی در حوزه بازار سرمایه ندارند. بدین ترتیب این بازار می‌تواند فرصتی برای پذیرش این شرکت‌ها باشد، با توجه به اینکه شرایط پذیرش ساده است. همانطور که اشاره شد، از جمله شرط‌های لازم برای ورود شرکت‌های تازه تاسیس به بازار SME این است که حسابرس شرکت مورد نظر باید از بین حسابرسان معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار انتخاب شود. حداقل سرمایه قابل پذیرش یک میلیارد ریال نیز به مراتب کمتر از سایر بازارهای فرابورس است. شرکت‌های دانش‌بنیان نیز که از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تاییدیه دانش‌بنیانی را دریافت کرده‌اند، می‌توانند در تابلویی که برای این شرکت‌ها طراحی شده تحت عنوان تابلوی شرکت‌های دانش‌بنیان وارد این بازار شوند، ضمن آنکه لازم است حداقل یک سال از زمان تاسیس شرکت متقاضی سپری شده باشد. بنابراین شرکت‌های قبل از بهره‌برداری در صورت وجود برنامه مدون تکمیل پروژه و آغاز فعالیت، قابلیت ارائه درخواست پذیرش در این بازار را دارند. برای پذیرش شرکت‌ها در بازار نباید دعاوی حقوقی با اهمیت له یا علیه شرکت مطرح باشد، در صورت وجود این مساله باید موارد به طور شفاف اعلام شود، ضمن اینکه اعضای هیات مدیره و مدیرعامل شرکت نیز نباید محکومیت قطعی کیفری مالی داشته باشند. با این حال، مساله اصلی درخصوص شرکت‌های کوچک و متوسط، مسائل مرتبط با مالیات است؛ به نحوی که شرکت‌ها نگران وضعیت خود پس از ورود به بورس و شفافیت در بازار و گزارش‌دهی هستند. با وجود برخورداری از معافیت مالیاتی پنج درصدی، اما موضوع شفافیت مالیاتی منجر شده تا این بازار نیز نتواند جذابیت جدیدی برای شرکت‌های بخش خصوصی جهت ورود به بازار سرمایه ایجاد کند. این موضوع نیازمند ارائه تخفیفات مالیاتی بیشتر یا شفاف‌سازی در حوزه‌های فعالان خارج از بازارهای مالی است. با این حال، به منظور کنترل ریسک سرمایه‌گذاران، محدودیت‌هایی در خرید و فروش سهام شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار وضع شده است و خرید سهام در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط صرفا توسط دو گروه امکان‌پذیر است که شامل کلیه اشخاص حقوقی و سرمایه‌گذاران نهادی (مانند بانک‌ها و بیمه‌ها، هلدینگ‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، افراد حقیقی یا حقوقی با مالکیت بیش از پنج درصد سهام شرکت یا پنج میلیارد ریال، شرکت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای عمومی و دولتی) می‌شود. این محدودیت سبب شده تا حتی دو گروه مجاز نیز احتیاط قابل توجهی در خرید و فروش داشته باشند و عملا این بازار از عمق کافی برخوردار نباشد. این موضوع حتی دیدگاه سهامداران عمده را در جهت بهره‌گیری از کاهش مالکیت و تأمین مالی از طریق واگذاری بخشی از سهام سخت کرده است.
در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط، خرید حق تقدم خرید سهام صرفا توسط خریدارانی مجاز است که در یکی از دو گروه موضوع این ماده قرار داشته باشند یا با تبدیل حق تقدم خرید سهامی که قصد خرید آن را دارند به سهام شرکت، جزو یکی از این دو گروه قرار گیرند. بدین ترتیب برخی از شرکت‌های مایل به حضور در بازار که از شفافیت لازم برخوردار نیستند، تمایل دارند تا در بازار پایه که نقدشوندگی بالاتری دارد، حضور یابند. در مجموع می‌توان گفت که با توجه به شرایط فعلی بازار سرمایه و همچنین رکود شدید حاکم بر اقتصاد کشور، توجه ویژه به شرکت‌ها و بنگاه‌های کوچک و متوسط می‌تواند تا حدی به برون‌رفت از وضعیت رکود و بهبود شرایط فعلی بازار سرمایه کمک کند اما با توجه به مقررات سخت و نیاز به تغییر نوع شرکت به سهامی عام و همچنین نحوه معاملات، آینده روشنی پیش روی این بازار وجود نداشته و تعطیلی این تابلو به دلیل عدم استقبال بنگاه‌های کوچک و متوسط بسیار محتمل است. با توجه به این شرایط اولین و حیاتی‌ترین قدم فرابورس و سازمان بورس کمک به پذیرش شرکت‌ها و رفع پیش‌شرط‌های سخت‌گیرانه و همچنین اصلاح نوع معاملات پس از پذیرش است. همچنین اعمال تخفیفات مالیاتی به منظور تشویق مالکان این نوع از بنگاه‌ها باعث رغبت بیشتر آنها برای پذیرش در این بازار خواهد شد.
افشین بیرامی(مدیر خدمات تأمین مالی کارگزاری صبا جهاد)
عضویت کانال اخبار بورس اوراق بهادار تهران (Tse Press) در تلگرام
