نکاتی در خصوص واگذاری سهام دولت در قالب ETF

همزمان با مباحث عرضه سهام شستا مباحثی در خصوص واگذاری سهام دولت در شرکتها تحت ساختار صندوقهای ETF با شرایطی ازجمله تخفیف ۲۰ درصدی مطرح گردیده که لازم است جهت بررسی و  آشنایی بیشتر به این موضوع پرداخته شود .

•       صندوقهای ETF (Exchange Trade Fund  ) نوعی از صندوقهای سرمایه گذاری هستند که شبیه صندوقهای سرمایه گذاری مشترک ( Mutual Fund ) داراییهای متنوعی از قبیل سهام , طلا , ارز  و سایرکالاهای گرانبها و غیر گرانبها را می توانند در سبد دارایی خود داشته باشند . در حال حاضر مطابق اطلاعات سایت فرابورس ایران ۲۰۳ صندوق سرمایه گذاری مشترک و  ۱۹ صندوق ETF فعالیت می نمایند .
•         صندوق‌های قابل معامله در بورس یا ETF به سه دسته صندوقهای : سرمایه‌گذاری در سهام، سرمایه‌گذاری مختلط و سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت تقسیم‌بندی می‌شوند.  .
•            اما آنچه که در این متن به بررسی آن می پردازیم صندوقهای ETF سهام می باشد ضمنا از سهام این صندوقها به عنوان واحدهای ETF نام برده می شود  . برای افرادی که با صندوقهای سرمایه گذاری مشترک آشنایی دارند باید گفت صندوقهای ETF از بسیاری جهات شبیه صندوقهای سرمایه گذاری مشترک می باشند با این تفاوت که در طی ساعاتی که بازار های بورس فعالیت دارند واحدهای این صندوقها نیز قابل معامله می باشند و یک شخص می تواند در طی ساعات معاملاتی واحدهایی از این صندوقها را بفروشد , واحدهایی از صندوقهای دیگر را بخرد و یا مستقیما سهام شرکتها را خریداری نماید , و یا سهام شرکتهای را بفروشد و واحدهای این صندوقها را خریداری نماید . افرادی که واحدهای این صندوقها را خریداری می نمایند می توانند با سطح آگاهی و شناخت از بازار سهام در حد صفر و یا در حد متخصصین آگاه به امور سرمایه گذاری و سهام باشند ولی پس از خرید واحدهای صندوق تاثیری در انتخاب اوراق سهام یا ترکیب داراییهای داخل صندوق ندارند واین مدیریت صندوق است که ترکیب داراییهای صندوق را با توجه به نوع صندوق تعیین و انتخاب می نماید و از این پس سرمایه گذار هر لحظه می تواند ارزش صندوق و واحدهای سرمایه گذاریش را در تابلوهای بورس ببیند و بالا و پایین آمدن آن را مشاهده نماید .
•        نحوه محاسبه ارزش هرواحد صندوق ETF که در سامانه های بورس هر دو دقیقه یک مرتبه محاسبه می شود بدین ترتیب است که : ارزش داراییهای صندوق در لحظه با استفاده از ضرب تعداد سهام هر شرکت در نرخ آن و بدست آوردن مجموع ارزش لحظه ای سهام صندوق باضافه وجه نقد در صندوق که در مجموع ارزش کل داراییهای صندوق بدست می آید . پس از آن ارزش بدههای  شرکت را از ارزش داراییهای بدست آمده کم می کنیم و خالص ارزش داراییها که اصطلاحا" NAV  ( Net Asset Value  ) شرکت نامیده می شود بدست می آید در این مرحله اگر خالص داراییهای شرکت را بر تعداد واحدهای صندوق تقسیم کنیم ارزش خالص NAV هر واحد ETF صندوق بدست خواهد آمد که عمدتا نرخ معاملاتی این واحدها در تابلوهای بورس نزدیک به این مبلغ می باشد .
• در مقایسه صندوقهای ETF با صندوقهای سرمایه گذاری مشترک Mutual Fund  موارد زیر قابل توجه است :
•  ۱- ارزش پایه هر واحد ETF مبلغ ۱۰,۰۰۰ ریال و هر واحد صندوق سرمایه گذاری مشترک M.F مبلغ ۱,۰۰۰,۰۰۰ ریال است .
• ۲- محاسبه ارزش هرواحد صندوق ETF در سامانه های بورس هر دو دقیقه یک مرتبه محاسبه می شود در حالیکه محاسبه ارزش واحدهای صندوق سرمایه گذاری مشترک در پایان ساعات معاملاتی روزانه بورس انجام می شود .
• ۳- فروش واحدهای صندوق ETF در هر لحظه امکانپذیر و فاقد جریمه است در حالیکه فروش واحدهای صندوق سرمایه گذاری مشترک در سه ماه اول مشمول جریمه جزئی است .
• ۴- زمان تسویه وجوه واحدهای فروش رفته صندوق ETF روز بعد از فروش است .
• ۵- نقدشوندگی واحدهای صندوق ETF از واحدهای صندوق سرمایه گذاری مشترک سریعتر است .
• ۶- به استناد مفاد تبصره ۱ ماده ۷ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید , در راستای تسهیل اجرای سیاست های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی بابت نقل و انتقال واحدهای سرمایه‌گذاری و انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صدور و ابطال آنها، هیچگونه مالیاتی اخذ نمی‌گردد .
•          اما چرا دولت در این برهه زمانی اقدام به انتشار خبر تشکیل صندوقهای ETF و واگذاری واحدهای آن به مردم با تسهیلاتی نموده است و این سوال که آیا این کار شدنی است ؟ و اینکه این اقدام چه تبعات مثبت و منفی بدنبال دارد ؟
•       ۱-  بنظر می رسد که انجام این کار نیاز به زیر ساختهایی دارد که در حال حاضر فراهم نیست مثلا طبق قوانین صدور کد بورسی بایستی هر فردی که می خواهد سهام از بازار بورس بخرد بایستی دارای کد بورسی باشد که سه حرف اول فامیل شخص باضافه یک کد ۵  عددی است اما در واقعیت در حال حاضر مدتهاست که بعضی از فامیلها مثل محمدی امکان صدور کد بورسی با سه حرف اول فامیل م ح م با ترکیبهای مختلفی از کوچک و بزرگ تمام شده و امروزه صدور کد برای برخی از فامیلها با حروف دیگر صورت می گیرد مثلا فردی که فامیل آن محمدی است بجای سه حرف اول فامیل خودش از حروف دیگر استفاده می شود مثل ش س ک ۱۲۳۴۵ . حالا اگر دولت بخواهد برای ۸۰ میلیون ایرانی سهم از صندوقهای ETF صادر کند و به ایشان بفروشد اول از همه کد بورسی کم می آید که باید ساختار صدور کد بورسی تغییر یابد مثلا به کد ملی تغییر پیدا کند یا بجای ۵ عدد بعد از سه حرف اول فامیل به ۷ یا ۸ عدد تغییر یابد که در زیر ساختهای کنونی سیستم های سپرده گذاری و فن آوری بورس تهران انجام شدنی نیست وگرنه چند سال قبل این کار انجام می شد .
•      ۲- همه می دانیم سهام همه شرکتهایی که دولت تصمیم به واگذاری آنها دارد در سال گذشته بیش از ۱۰۰ درصد یا ۲۰۰ درصد و در برخی از شرکتها نیز بیش از ۳۰۰ درصد رشد داشته اند . حال این سوال مطرح است که هرچند که دولت در نظر دارد این سهام را با ۲۰ درصد تخفیف واگذار کند اگر فقط بازار ۳۰ درصد کاهش پیدا کرد و شاخص از ۶۵۰ هزار به مثلا ۵۰۰ هزار رسید این ضرر را چه کسی تقبل و جبران خواهد کرد این در حالیکه کاهش مثلا ۳۰ درصدی سهام در مقابل رشد چند صد درصدی سهام در سال گذشته رقم مهمی نیست .
•      ۳- آیا دولت بررسی کرده است که وجوه سهم هر نفر ۲ میلیون تومان از کجا خواهد آمد ؟ آیا از فروش سهام ,  فروش ملک , برداشت از پس اندازها , و صرفه جویی ماهانه از تفاوت در آمد و هزینه های خانوار ؟ در حالیکه قشر عظیمی از مردم به علت مشکلات کرونا و تورم درآمدهایشان محدود شده و برخی نیز در آمدشان صفر شده است . چه کسانی قرار است این ۲ میلیون تومان برای خرید سهام را و از چه محلی تامین نمایند ؟
•    ۴-  اگر افرادی که واحدهای صندوق های ETF را خریداری می نمایند بعد از خرید تصمیم گرفتند که این واحدها را بفروشند و خودشان مستقیما در سهامی که سودآورتر تشخیص می دهند سرمایه گذاری نمایند یا تصمیم بگیرند با وجوه حاصل از فروش این واحدها در محلی خارج از بورس سرمایه گذاری و یا هزینه کنند , آیا خریدار و وجه نقد کافی برای خرید این اوراق وجود دارد ؟ اینجا بحث از مثلا ۶ یا ۷ هزار میلیارد تومان خرید سهم شستا نیست که چند روز قبل از عرضه این سهم بسیاری از سهم ها به علت شدت عرضه ها دچار افت شدند , اینجا بحث از چند صد هزار میلیارد تومان سهام شرکتهایی است که دولت تصمیم به عرضه و نقد نمودن آنها نموده است .
•      ۵- همانگونه که اطلاع دارید سال ۹۶ دولت لایحه ای را جهت سهام عدالت به مجلس پیشنهاد کرد که قرار بود تا پایان سال ۹۶ کمیسیون اقتصادی مجلس نظر بدهد و در صحن علنی مجلس مطرح و رای گیری شود که یکی از راهکارهای پیشنهادی برای سهام عدالت تشکیل ۳ صندوق ETF شامل : صندوق سهام شرکتهای پالایشگاهی و پتروشیمی , صندوق سهام شرکتهای بانکی و صندوق سهام سایر شرکتها یکی از این راهکارها بود. مطمئنا  اگر کاربرد صندوقهای ETF راهکار مناسبی برای تبدیل سهام دولت در شرکتها می بود بایستی تا بحال سهام عدالت به سرو سامان رسیده بود و تاکنون در هاله ای از ابهام وجود نداشت .
•      ۶- بهر حال بنظر می رسد با توجه به مشکلاتی که بدنبال تنگ تر شدن حلقه محاصره تحریمها و مشکلات اقتصادی حاصل از کرونا برای دولت بوجود آمده ممکن است شاهد اقداماتی در این زمینه  باشیم ولی با توجه به مشکلات زیر ساختی سامانه های فن آوری بورس و شرکت سپرده گذاری و مشکلات مالی و اقتصادی مردم احتمال اینکه این طرح عملی نشود و یا در صورت عملی شدن در حد خیلی محدودی انجام شود بسیار محتمل است و از حالا باید به موفق بودن تامین مالی عظیم دولت از این موضوع نا مطمئن بود .
•                                                                                   عباسعلی طوسیان شاندیز

ETF   بورس تهران   عرضه دولتی   کرونا ویروس